U potrazi za korenima: Osmanski defteri otkrivaju genetičko poreklo Srba sa Kosova

Znati ko si i odakle si jako je važno jer nas u neku ruku to i određuje, kaže za Kosovo onlajn Dragan Obrenović, predsednik Društva srpskih rodoslovaca „Poreklo”. A upravo traganje za korenima nedavno ih je navelo put Kosova. Zahvaljujući osmanskim defterima koji se čuvaju u Istanbulu na pragu su jedne velike studije koja treba da otkrije poreklo muških loza Srba koji su u prošlosti živeli na prostoru Kosova.

Piše: Petar Rosić

Društvo srpskih rodoslovaca „Poreklo” osnovala je grupa entuzijasta sa ciljem negovanja i očuvanja kulturnog i nacionalnog identiteta. Među glavnim zadacima društva je prikupljanje građe o poreklu prezimena, o nastanku naselja i njihovom stanovništvu, o narodnim i verskim običajima i istraživanjima genetskog porekla pojedinaca.

Trenutno rade na brojnim projektima, a jedan od njih je i velika studija o genetičkom poreklu srpskih starosedelačkih rodova sa Kosova.

Obrenović za Kosovo onlajn objašnjava da je za "potrebe studije neophodno uraditi i prevod 10 osmanskih popisnih deftera za hrišćansko stanovništvo sa područja Kosova i Metohije".

Reč je o blizu 600 strana rukopisne građe na osmanskom jeziku, pisane arapskim pismom, koja se čuva u Državnom arhivu Turske u Istanbulu.

Studija na kojoj rade, smatra Obrenović, je delo od "nacionalnog značaja koje će pokazati prisustvo Srba na Kosovu i Metohiji, otkriti gde su sve Srbi živeli, u kom broju, kojim profesijama su se bavili, koja imena su imali"...

“Mi kao društvo ‘Poreklo’ imamo u planu pripremu izdavanja jedne knjige koje se zove 'Genetičko poreklo Srba Kosova i Metohije'. Tako da je prevod tih haračkih deftera jedno, da kažem, vrlo važno dokumentarno štivo za otkrivanje porekla muških loza koje su živele u prošlosti na Kosovu i Metohiji. A drugo, samo po sebi, prevođenje i izdavanje tih haračkih deftera sa tog, da kažem, osmanskog jezika na današnji srpski, je jedno delo koje mi mislimo da je od nacionalnog značaja. Brojna današnja prezimena ljudi koji vode poreklo sa Kosova i Metohije mogu se povezati po tom patronimskom prezimenu sa ljudima čije imena ćemo naći u tim prevodima”, navodi on.

Kako objašnjava, takozvani harački defteri, iz današnjeg ugla gledano, najpribližnije bi se mogli opisati kao spiskovi poreskih obveznika.

“Znači, to su ljudi koji su obveznici plaćenja tog harača. Oni su obično pisani u formi Petar, sin Marka, crnih brkova, star 35 godina, rođen te i te godine, po profesiji sarač. I tako su se navodili. Pa onda njegov brat Jovan, žutih brkova ili golobrad, po profesiji zemljoradnik. Tako da mi tu možemo praktično videti barem dve generacije - ime oca, ime njegovih sinova, često nekada i unuka, onda njegove braće, stričeva…”, kaže naš sagovornik.

Ukazuje na jednu okolnost koja i danas nije retka i koja im može biti od velike koristi za studiju, a to je da se jedna ista imena ponavljaju u jednoj porodici.

“Recimo pradeda, deda, otac, sin - pa se obrne krug. Tako da se može praćenjem tih ciklusa imena doći čak i do današnjih prezimena, odnosno ljudi koji vode poreklo sa Kosova i Metohije. I na osnovu nekih prvih prevoda koje smo dobili od dr. Kemala Nurkića kojeg smo angažovali za prevođenje, mi smo čak uspeli da nađemo imena nekih ljudi po kojima današnji ljudi koji vode poreklo sa Kosova i Metohije nose prezime”, navodi Obrenović.

Dodaje da ovo nije prva studija o genetičkom poreklu Srba na Kosovu. Zahvaljujući jednom istraživanju koje je organizovala Srpska akademija nauke i umetnosti, a koje je sprevedeno u saradnji sa Društvom srpskih rodoslovaca “Poreklo”, testirano je više od 400 ljudi koji su starosedeoci Kosova.

“Za potrebe buduće knjige o kojoj pričamo, mi ćemo svakako probati da nađemo i da testiramo još jedan broj ljudi koji su to, da kažem, starinačko stanovništvo Kosova i Metohije, a ne oni kolonisti koji su došli, recimo, 1918. i kasnije. I njihove rezultate ćemo onda upariti sa etnografskom literaturom, predanjima, prevodima ovih haračkih deftera i probati da odgonetnemo prosto kakva je bila ta struktura muških loza, odnosno ljudi koji su živeli na prostoru Kosova i Metohije i gde danas ima njihovih potomaka u drugim krajevima gde žive Srbi”, kaže on.

Napominje da njihovo Društvo, između ostalog, ima nekoliko stručnih odbora i da se jedan od njih bavi i ubiciranjem, odnosno mapiranjem gde su sve bile crkve i crkvišta na današnjem prostoru Kosova.

“Kada bude objavljeno jednog dana, rezultat će biti jedna vrlo interesantna mapa koja će pokazati u koliko mesta su postojele srpske crkve, pravoslavne crkve na prostoru današnjeg Kosova i Metohije, koje su danas možda i u korovu i srušene od strane Turaka i ko zna koga u prošlosti, ali mi kao društvo prosto smatramo da su Kosovo i Metohija vrlo važni elementi jednog nacionalnog identiteta današnjih Srba”, navodi Obrenović.

S druge strane, dodaje, taj kosovski mit je pomogao da Srbi očuvaju nacionalni identitet, svest o svom poreklu i da imaju motiv da se bore za slobodu.

“Kosovo i Metohija nikad u svesti Srba nije bila niti prosta teritorija, niti prosto sećanje na nekakvu bitku, nego to je bilo nešto što prosto čini naš nacionalni identitet, jedno utemeljenje našeg nacionalnog identiteta i verujem da se to nije promenilo ni do danas”, ukazuje on.

Za realizaciju ovog projekta potrebno je obezbediti 9.000 evra, koliko iznose troškovi samog prevoda. Dosad je prikupljena polovina ove sume, pa Obrenović apeluje na sve koji mogu da svojim prilozima pomognu ovaj veliki poduhvat.

Donacije se mogu uplatiti prateći instrukcije na sajtu Poreklo.rs, a svi priložnici biće pomenuti u publikaciji.