Vukadinović: Džafer Deva i albanski nacisti važni saradnici za CIA

Više od pola miliona evra prištinske vlasti su uložile u početak rekonstrukcije kuće Džafera Deve u Kosovskoj Mitrovici, koja treba da postane "regionalni kulturni centar" pod imenom ovog zločinca iz Drugog svetskog rata, a tim povodom istoričar Igor Vukadinović ukazuje da su Deva, kao i ostali albanski nacisti za CIA bili važni saradnici i da su SAD podržavale njihovu ideju o pripajanju Kosova Albaniji.

"Nakon višegodišnjeg praćenja njegove delatnosti, CIA je 1956. godine odlučila da Devi odobri američku vizu i dolazak u SAD. U izveštaju o Devi koji je prethodio njegovom dolasku u Ameriku, CIA ga nije označila kao fašističkog funkcionera i ratnog zločinca, nego kao 'antikomunistu' sa 'istinskim patriotskim motivima' za političko delovanje. S obzirom na to da je angažman Deve u celom posleratnom periodu bio usmeren na propagiranje ujedinjenja Kosova i Albanije, odeljenje CIA za saradnju sa njim ukazuje na promenu u američkom odnosu prema velikoalbanskim pretenzijama na Kosovu i Metohiji" navodi Vukadinović za Novosti.

Američki građanin Deva je pomagao prizrenskom učitelju Midhatu Vranićiju koji je 1960. emigrirao iz Jugoslavije da se, takođe, nastani u SAD.

"Deva i Vranići su, zajedno sa ostalim albanskim nacionalistima u Njujorku 2962. formirali organizaciju 'Prizrenska liga u egzilu'. Prema raspoloživim izvorima u stvaranju je učestvovala i CIA. Osnovni cilj 'Treće prizrenske lige' bio je otcepljenje KiM od Jugoslavije i stvaranje 'etničke Albanije'", kaže Vukadinović.

On napominje da je veliki broj pripadnika fašističkog režima Kraljevine Albanije tokom Drugog svetskog rata nakon povlačenja Nemačke sa Balkana pronašao utičište u Italiji, Turskoj i zemljama zapadne Evrope, gde je nastavio politički da deluju.

"Vođa organizacije 'Bali kombetar' Midhat Frašeri se nakon višegodišnjeg boravka u Italiji 1949. godine prebacio u SAD, a sa sobom je poveo i druge istaknute kvislinge. U SAD se uskoro nastanio vođa pokreta 'Lgalitet' Abaz Kupi, a sredinom predesetih godina i Džafer Deva. Prelomni momenat za albansku ekstremnu emigraciju na Zapadu predstavlja operacija ’Valuable’, kojom su SAD i Britanija pokušale da obore komunistički režim Envera Hodže u Albaniji", ukazuje Vukadinović.

Iako je , kako kaže, operacija neuspela, iza nje su ostale čvrste veze između američke i britanske obaveštajne službe i nacionalističke albanske emigracije, koje su dodatno intenzivirane šezdesetih godina.

Ističe da komunističke vlasti Jugoslavije nisu ni pokušale da dođu do velikoalbanskih funkcionera, zločinaca koji su pobegli u inostranstvo i tamo nastavili posao započet pod okriljem fašista i nacista.

Navodi da su Amerikanci posetili izbeglog albanskog kralja Ahmeta Zogua u Egiptu i ponudili mu vlast ako animira albansku emigraciju za učešće u prevratu protiv Envera Hodže.

"Američki agenti su 5. maja 1949. godine u Aleksandriji obavili razgovor sa odbeglim albanskim kraljem Zoguom koji je podržao stvaranje jedinstvenog antikomunističkog fronta Albanaca u egzilu, a složio se i da Frašeri, kao lider najbrojnije emigrantske organizacije bude na čelu celog pokreta. On je predložio da ’ukoliko međunarodna situacija to dozvoljava’, u komitetu bude i jedan predstavnik Kosova, a ko najpodesniji za ovu funkciju naveo je Devu", podseća istoričar.

Prema Zogou, Deva je bio omražen u Tiranii Albaniji zbo surovosti koju je pokazao kao ministar unutrašnjih poslova od 1943. do 1944., ali je uživao veliku popularnost među Albancima, ukazao je Vukadinović.

U novembru 1944. Deva je otišao u Beč. Potom je nekoliko godina boravio u Italiji, gde je imao status raseljenog lica.

Početkom pedesetih godina živeo je u Turskoj, a 1956. preselio se u SAD, gde je proveo ostatak života.

"Devina uloga je od posebnog značaja za albansku emigraciju, pošto je šezdesetih godina tesno sarađivao sa američkom obaveštajnom službom CIA", zaključio je Vukadinović