Lëvizjet e para të Sorensenit: A do të jetë ndër prioritetet formimi i BKS-së?

Fillimisht, një bisedë telefonike me kryenegociatorët Petar Petkoviq dhe Besnik Bislimi. Dhe ftesa kortezie për të vizituar Beogradin dhe Prishtinën. Por kjo është pjesa e lehtë. Një detyrë shumë më e vështirë e pret atë në muajt e ardhshëm: si t'i bindë palët që t'i kthehen dialogut dhe të përmbushin atë që kanë premtuar. Formimi i Bashkësisë së Komunave Serbe do të jetë në krye të asaj agjende, por do të varet edhe nga perspektiva e qeverisë së ardhshme të Kosovës, thonë bashkëbiseduesit e Kosovo online.

Shkruan: Arsenije Vuçkoviq

“I vlerësoj bisedimet shumë të mira dhe i mirëpres ftesat e tyre për të vizituar së shpejti Kosovën dhe Serbinë”, është publikuar në llogarinë zyrtare të të dërguarit të BE-së për dialogun në rrjetin social “X”.

Peter Sorensen mori detyrën nga Miroslav Lajçak më ​​1 shkurt.

Gjatë gati pesë viteve që ai drejtoi dialogun, janë zhvilluar 14 takime në nivel lidershipi dhe 31 në nivel kryenegociatorësh.

Lajçak e sheh arritjen e Marrëveshjes së Ohrit si kurorëzim të punës së tij dhe është i bindur se zbatimi i kësaj marrëveshjeje do të jetë në krye të agjendës së pasardhësit të tij.

“Pa zbatimin e tij, është e vështirë të shihet përparim në integrimin evropian për secilën palë”, tha Lajçak, duke vlerësuar angazhimin e tij, në të cilin ai vizitoi 28 herë Beogradin dhe Prishtinën.

Por, nisur nga premtimet fillestare, ndryshe nga ai, diplomati danez nuk do të jetë i vetëm në këtë punë.

Shefja e diplomacisë evropiane, Kaja Kallas, ka bërë të ditur se do të përfshihet drejtpërdrejt në negociata dhe se dëshiron të jetë në krye të këtij procesi.

“Na pret një punë e rëndësishme. Normalizimi i plotë i marrëdhënieve është e vetmja mënyrë që Kosova dhe Serbia të hyjnë në BE”, tha Kallas.

Mandati dhe hapat

Koordinatori i Grupit Punues të Konventës Kombëtare për BE-në për kapitullin 35, Dragisha Mijaçiq, nuk ka dyshim se i dërguari i ri i posaçëm i BE-së ka mandat të qartë, por se hapat e tij të parë do të pasojnë vetëm pas formimit të qeverisë së re të Kosovës.

Ai i referohet obligimit kyç të Prishtinës – formimit të Bashkësiës së Komunave Serbe.

“Sorensen ka ardhur me një mandat të qartë, dhe ai është mundësimi i zbatimit të Marrëveshjes për rrugën drejt normalizimit dhe aneksit të saj të Ohrit. Brenda këtyre kornizave duhet të kërkohen si hapat afatshkurtër, ashtu edhe ata afatgjatë. Detyra e tij është që, pas formimit të qeverisë së Kosovës, të ulë dy palët në tryezën e negociatave dhe të mundësojë zbatimin e marrëveshjes, ku hapi i parë është themelimi i BKS-së,” ka deklaruar Mijaçiq në një bisedë për Kosovo online.

Ai thekson se themelimi i BKS-së është baza për çdo normalizim të marrëdhënieve ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës.

“Është edhe baza për anëtarësimin e Kosovës në organizatat ndërkombëtare siç është Këshilli i Evropës. Dhe Sorensen do të ketë një detyrë të madhe dhe të vështirë për të filluar zbatimin e atyre aktiviteteve”, saktëson ai.

Duke komentuar pohimin e kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti se nëse merr mandat të ri, nuk do të formojë BKS, Mijaçiq thotë se në atë rast dialogu do të kthehet në një “rreth vicioz”.

 “Kjo do të thotë se nëse Kurti kthehet në krye të qeverisë, ne do të hyjmë edhe një herë në një rreth vicioz të aktiviteteve që nuk do të çojnë në normalizim, por në mos normalizim të marrëdhënieve ndëretnike dhe marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë”, thekson Mijaçiq.

 Dialogu ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës nën udhëheqjen e Peter Sorensen do të varet kryesisht nga "gjatësitë e valëve" midis Uashingtonit dhe Brukselit.

 "Këtu, e njëjta pyetje kyçe është se si do të pozicionohet Uashingtoni ndaj këtyre negociatave të udhëhequra nga Sorensen: nëse ata do ta mbështesin atë në proces, nëse Uashingtoni dhe Brukseli janë ende në të njëjtën gjatësi vale, ose nëse secili do të udhëheqë politikën e vet. Askush nuk mund ta pretendojë këtë realisht në këtë moment”, thotë Mijaçiq.

Ai shton se Brukseli dhe Uashingtoni ende bien dakord për një gjë.

“Ata shprehin pakënaqësi për veprimet e njëanshme të Albin Kurtit dhe pritet që në periudhën e ardhshme të mos ketë veprime të tilla të njëanshme. Kjo është diçka që është çelësi i aktiviteteve të mëtejshme dhe çelësi i suksesit: veprime të koordinuara në një marrëveshje mes dy palëve, plus Brukselit dhe Uashingtonit, ose thjesht do të hyjmë në procesin e sanksioneve dhe ndëshkimeve, të cilat thjesht askush nuk e dëshiron nga këto fusha”, saktëson Mijaçiq.

Ai thotë se heqja e masave të BE-së kundër Kosovës është një çështje komplekse, sepse ato ishin "të thjeshta për t'u futur, por të vështira për t'u hequr" për shkak të konsensusit të nevojshëm të të gjithë anëtarëve.

Heqja e sanksioneve do të presë, është i bindur ai, zgjedhjet lokale në Kosovë të paralajmëruara për vjeshtë.

“Ajo marrëveshje sigurisht që nuk do të arrihet derisa të organizohen zgjedhjet e reja lokale, të cilat priten diku në tetor të këtij viti. Kjo do të thotë se sanksionet me shumë gjasa do të mbeten në fuqi gjatë gjithë këtij viti. Nëse Qeveria e Kosovës nuk ndërmerr disa hapa vendimtar drejt formimit të BKS-së, besoj se këto sanksione do të mbeten”, thekson Mijaçiq.

Duke e detyruar Prishtinën të përmbushë pjesën e saj të obligimeve, Bashkimi Evropian ka “mekanizma të tjerë” përveç masave ndëshkuese.

“Ata kryesisht do ta margjinalizojnë Kosovën në raport me gjashtë vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor dhe në lidhje me disa procese integruese, në vend që të synojnë drejtpërdrejt qeverinë e Kosovës”, beson Mijaçiq.

Ai thotë se përgjigja për shumicën e dyshimeve mund të merret që më 9 shkurt dhe me rezultatet e zgjedhjeve parlamentare në Kosovë.

“Nuk po them se 9 shkurti do të japë të gjitha përgjigjet, por do të japë shumë. Dhe do të shohim se si do të sillen nëse mbetet qeveria e Albin Kurtit. A do të qëndrojnë me të njëjtin ligjërim si më parë apo thjesht do të ndryshojnë narrativën? Duke e njohur zotin Kurti, thjesht askush nuk pret që ai të zbutet në këto procese negociuese, që do të thotë se ai sjell telashe të reja, në radhë të parë për shoqërinë shqiptare në Kosovë, por sigurisht për të gjithë qytetarët e Kosovës me sjelljen e tij të njëanshme”, është i bindur Mijaçiq.

Ai thekson se problem shtesë për qeverinë e re, nëse drejtohet nga Kurti, do të jenë marrëdhëniet me administratën e re amerikane.

“E pamë deklaratën e Grenellit, i cili me siguri do të ketë një rol në administratën amerikane kur bëhet fjalë për marrëdhëniet mes Serbisë dhe Kosovës. E pamë qëndrimin e tij tejet negativ ndaj deklaratave të Kurtit. Dhe kjo i jep një faktor kufizues veprimeve të Albin Kurtit nëse ai do të shkojë drejt izolimit, për të cilin fajin do ta ketë vetëm ai, apo nëse do të shkojë në disa procese integruese, rajonale dhe evropiane që i presin të gjithë, jo vetëm në Prishtinë e Beograd, por edhe në Bruksel dhe jashtë Evropës”, ​​përfundon Mijaçiq.

Kalkulimi parazgjedhor

Analisti Afrim Kasolli mendon se hapat e parë të ambasadorit të ri evropian, Peter Sorensen, në procesin e dialogut midis Beogradit dhe Prishtinës do të varen nga shumë faktorë, përfshirë edhe se kush do të formojë qeverinë e ardhshme kosovare.

“BE ka shpjeguar qartë se hapi i parë i Kosovës në këtë drejtim duhet të jetë dërgimi i projektit të Statutit te Gjykata Kushtetuese për të vlerësuar kushtetutshmërinë e tij, si hap bazë për themelimin e Bashkësisë së Komunave Serbe. Kjo do të varet edhe nga se kush do të drejtojë Qeverinë e Kosovës. Kryeministri Kurti kohët e fundit ka neglizhuar këtë detyrë,” ka deklaruar Kasolli për Kosovo online.

Kasolli saktëson se shumica e partive shqiptare kanë shmangur deklarimet për formimin e Bashkësisë së Komunave me Shumicë Serbe (BKS) gjatë fushatës, me përjashtim të liderit të Lëvizjes Vetëvendosje, Albin Kurti, i cili tha se kjo çështje nuk është kompetencë e qeverisë, dhe kandidatit për kryeministër nga AAK, Ramush Haradinaj, i cili u shpreh se do ta dërgonte draftin e Statutit të BKS në Gjykatën Kushtetuese menjëherë pasi të merrte detyrën e kryeministrit.

“Për shkak se kjo çështje nuk sjell përfitime elektorale, as LDK dhe as PDK nuk janë deklaruar për këtë temë, duke konstatuar se nuk do të zbatojnë asnjë nga detyrimet që Kurti ka marrë gjatë negociatave në Bruksel dhe Ohër,” thotë Kasolli.

Ai thekson se suksesi i emisarit të ri evropian për dialogun, Peter Sorensen, do të varet nga shumë faktorë, përfshirë kushtëzimet me agjendën e integrimit dhe procesin euro-atlantik.

“Përparimi në dialog do të varet edhe nga kartat që do të përdorë BE-ja. Ose do të ushtrojë më shumë presion, ose do të ofrojë përfitime për ata që zbatojnë detyrimet,” beson Kasolli.

Ai vlerëson gjithashtu se negociatori i ri evropian do të kushtëzohet nga problemet brenda BE-së, por edhe nga marrëdhëniet e ardhshme mes Brukselit dhe Uashingtonit.

“Duket se BE-ja do të shqetësohet më shumë për këtë situatë të re dhe mënyrën se si Trump e menaxhon administratën e re, sesa për çështje të tjera të ndjeshme gjeopolitike, siç është rajoni i Ballkanit Perëndimor”, është i bindur ky analist.

Ai e sheh si një problem tjetër serioz shpalljen e një “lufte tregtare” mes SHBA-së dhe BE-së, si dhe krizën politike në vendet më të fuqishme evropiane që janë më përgjegjëse për arritjen e marrëveshjeve në Bruksel dhe Ohër.

“Franca dhe Gjermania kanë sfidat e tyre të brendshme, politike dhe elektorale dhe presin edhe formimin e institucioneve, kush do të jetë në krye të qeverisë, kush do të jetë kancelar. Këta janë dy bartësit kryesorë të projektit, i cili është i detyrueshëm edhe për Kosovën, edhe për Serbinë, dhe që pritet të jenë aktivë për të bërë presion mbi të dyja palët që të zbatohen obligimet e pranuara”, thekson Kasolli.

Prandaj, ai parashikon se në negociatat e mëtejshme ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, shumë nuk do të varet nga vullneti i ndërmjetësit të ri të BE-së.

“Të gjithë këta faktorë, pavarësisht vullnetit që mund të ketë, mund ta pengojnë të arrijë suksesin”. Në fund të fundit, kjo çështje do të varet edhe nga konsensusi i vendeve të BE-së. Para largimit të përfaqësuesit të mëparshëm, Lajçak, i cili paralajmëroi heqjen e sanksioneve të BE-së ndaj Kosovës pas sulmit të 24 shtatorit, diçka e tillë nuk ndodhi, sepse nuk kishte konsensus mes vendeve të BE-së. Pra, në këtë kuptim, vetë BE-ja është në një pozitë të paqartë, nuk është unike në premtimin e saj ndaj këtyre dy vendeve në procesin e integrimit”, konsideron Kasolli.

Ai e sheh një problem shtesë në synimin e administratës së re amerikane për të pasur “ekskluzivitet” në zgjidhjen e konflikteve botërore.

“Ne kemi parë që BE-ja është përjashtuar nga përpjekjet e presidentëve Putin dhe Trump për të arritur një zgjidhje për krizën ukrainase. Plani për zgjidhjen e konfliktit është ekskluzivisht amerikan, kështu që ajo situatë e vë në pozitë të palakmueshme BE-në dhe me këtë edhe vetë negociatorin e BE-së për dialogun Kosovë-Serbi”, beson Kasolli.

Rigjallërim i dialogut

Stefan Vlladisavlev, Koordinator i Programit të Fondacionit BFPE për Shoqëri të Përgjegjshme, beson se i dërguari i ri evropian Peter Sorensen do të duhet të gjejë një mënyrë për të rigjallëruar dialogun midis Beogradit dhe Prishtinës dhe zbatimin e marrëveshjeve të nënshkruara deri më tani në fillim të mandatit të tij, por që përballet edhe me të panjohurën se cilët do të jenë aktorët në atë proces.

“Pas kryerjes së atyre bisedave telefonike të mirëseardhjes, do të bindë se do të jetë i përkushtuar në procesin e dialogut, që është detyra e vetme në këtë mandat. Ndryshe nga Lajčaku, nuk ka të gjithë Ballkanin Perëndimor, por vetëm procesin e dialogut në fokusin e tij. Pres që të ulem në zyrë dhe të mendojë mirë se si procesi i dialogut mund të revitalizohet, duke marrë parasysh se ai ka qenë për një kohë të gjatë pa drejtuar askund dhe pa sjellë asnjë rezultat konkret,” ka deklaruar Vlladisavlev për Kosovo online.

Ai beson se pikënisja janë marrëveshjet e arritura.

"Ka shumë që janë shkruar tashmë në letër. Çështja është se sa është e mundur që gjëra të tilla të zbatohen”, beson Vlladisavjev.

Ai është i bindur se tema e bisedimeve të para mes Sorensenit dhe aktorëve përkatës në Beograd dhe Prishtinë do të jetë kthimi në pikat fillestare të negociatave: Marrëveshja e Ohrit, Marrëveshja për zbatimin dhe formimin e BKS.

"Ato janë një parakusht për çdo përparim të mëtejshëm, si në procesin e dialogut ashtu edhe në procesin më të gjerë të normalizimit," thekson Vlladisavlev.

Ai paralajmëron se për vazhdimin e procesit të dialogut është e rëndësishme edhe pyetja se kush do ta udhëheqë realisht dialogun.

“Kemi shumë të panjohura në lidhje me vetë aktorët që janë aktualisht në proces të dialogut. Jemi në pritje të rezultateve të zgjedhjeve në Prishtinë për të parë se kush do të jetë realisht bashkëbiseduesi në atë anë. A do të mbetet e njëjta rrymë apo do ta zërë atë vend potencialisht dikush i ri. Nga ana tjetër, ka çështje sociale në Beograd që janë aktualisht në fokus dhe fakti që ka tensione të caktuara politike të shkaktuara nga protestat për shembjen e një porti automobilistik dhe vdekjen e 15 personave në nëntor”, shpjegon Vlladisavlev.

Prandaj, beson ai, dialogu aktualisht nuk është në fokus as për Prishtinën dhe as për Beogradin.

"Për Sorensen, një nga detyrat do të jetë ta rikthejë atë dialog në fokus, të shikojë se çfarë niveli të vullnetit politik ka nga të dyja palët për të zbatuar këto gjëra." Dhe, nëse nuk mjafton vullneti politik, të gjenden mekanizma të caktuar që nuk do të jenë mekanizma shtrëngimi, por sigurisht mekanizma që do të sigurojnë motivim për palët e interesuara që të angazhohen në mënyrë konstruktive në zbatimin e marrëveshjes dhe përshpejtimin e procesit të normalizimit”, thekson Vlladisavlev.

Kushtëzimi drejt integrimit europian ka qenë deri tani, thekson ai, “leva kryesore e pushtetit”.

"Për një kohë të gjatë, leva kryesore e pushtetit ishte perspektiva e anëtarësimit në BE. Ajo që do të jetë detyra jo vetëm e Sorensenit, por e gjithë infrastrukturës së BE-së, është të bindë palët e interesuara se është ende një levë e rëndësishme dhe të vërë në dukje në mënyrë konkrete objektivat që duhen arritur, si ato afatshkurtra ashtu edhe ato afatgjata. Dhe pastaj ta lidhim atë shumë bukur dhe ta futim në procesin e normalizimit, sepse është dëshmuar gjithmonë si më i suksesshmi kur ishte ajo 'drita në fund të tunelit' që po përpiqej. Dhe, nga ana tjetër, kur kishte masa të qarta dhe konkrete për të dyja palët në zbatim. Përcaktimi dhe prezantimi i qartë i atyre masave është prioriteti i tij”, thotë Vlladisavlev.