Në paraburgimin në Hag mund të luajnë edhe tenis – si do të jetë për të akuzuarit para Gjykatës Speciale nëse dënohen me burg?

Shkruan: Dushica Radeka Gjorgjeviq

Sistemi belg i burgjeve është një nga më të mbipopulluarit në Evropë, dhe pavarësisht masave të ndërmarra, në burgje ka numër rekord të të burgosurve, kanë shkruar mediat e Brukselit vjeshtën e kaluar.

“Mungesa kronike e kapaciteteve në burgjet belge ka çuar në kushte çnjerëzore,” raportoi “Brussels Times”.

Edhe e përditshmja franceze “Le Monde” është marrë me kushtet në burgjet belge dhe dy vite më parë ka evidentuar se ndërtesat janë të amortizuara, mungon stafi dhe ka mungesë të shërbimeve shëndetësore.

Belgjika është shteti i parë, dhe aktualisht i vetmi, që ka nënshkruar më 12 qershor Marrëveshjen për Zbatimin e Dënimeve me Dhomat e Specializuara të Kosovës me seli në Hagë.

Sipas Ligjit për Dhomat e Specializuara që është miratuar nga Kuvendi i Kosovës në vitin 2015, dënimi me burg vuhet në shtetin që cakton kryetari i Dhomave të Specializuara nga radhët e shteteve që shprehin gatishmëri për të pranuar të dënuarit, në përputhje me marrëveshjet e arritura.

Nëse kushtet e burgjeve nuk janë në përputhje me standardet ndërkombëtare, i dënuari që po vuan dënimin mund t’u drejtohet Dhomave të Specializuara. Sipas ligjit të vitit 2015, dënimi më i ashpër që mund të shqiptohet është burgimi i përjetshëm, dhe vetëm Dhomat e Specializuara kanë kompetencë për të ndryshuar kohëzgjatjen e dënimit.

Pas arritjes së marrëveshjes me Belgjikën, kryetarja e Dhomave të Specializuara, Ekaterina Trendafilova, ka ftuar edhe shtetet tjera që të ndjekin shembullin e këtij vendi dhe të mbështesin Dhomat e Specializuara në zbatimin e dënimeve duke nënshkruar marrëveshje të ngjashme.

Avokati Artan Çerkini për Kosovo online ka deklaruar se pritej që kjo lloj kontrate të nënshkruhet me një shtet sepse ishte e paraparë me Ligjin për Dhoma të Specializuara, por ai thotë se mbetet të shihet nëse dikush do t'i bashkohet Belgjikës sepse askush nuk është i detyruar të hyjë në këtë lloj aranzhimi.

"Është çështje e vendeve. Një kontratë nuk është kurrë një detyrim. Është një marrëveshje dypalëshe, vullneti i palëve që nënshkruajnë kontratën", thotë Çerkini.

Vendet ku do të vuajnë dënimet, siç vëren ai, duhet të respektojnë të drejtat e njeriut dhe Konventën e Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e të burgosurve.

"Derisa të ketë një vendim përfundimtar gjyqësor, të akuzuarit mbeten në paraburgim në Hagë. Pasi vendimi i gjykatës të bëhet i formës së prerë, të gjithë ata që dënohen, sipas rrethanave aktuale, do të duhet të vuajnë dënimin e tyre në Belgjikë, nëse ndërkohë Dhomat e Specializuara nuk lidhin një marrëveshje me një vend të tretë", thotë Çerkini.

Para Gjykatës Speciale, gjatë dhjetë viteve të ekzistencës së saj, janë nisur procese në gjashtë raste, prej të cilave tre janë për akuza për krime lufte, ndërsa tre për vepra penale kundër drejtësisë, konkretisht për shkelje të konfidencialitetit të procedurës ose mosrespektim të gjykatës.

Vëmendjen më të madhe të opinionit publik e tërheq rasti “Hashim Thaçi dhe të tjerët”, në të cilin për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit janë akuzuar katër ish-zyrtarë të lartë të UÇK-së – Hashim Thaçi, Kadri Veseli, Rexhep Selimi dhe Jakup Krasniqi. Më së shumti ka avancuar rasti i Salih Mustafës, të cilit Gjykata e Apelit në shtatorin e kaluar i shqiptoi dënim prej 15 vitesh burg, por procesi ende nuk ka përfunduar, pasi nuk janë shteruar të gjitha mjetet juridike.

Marrëveshja e nënshkruar mes Belgjikës dhe Dhomave të Specializuara të Kosovës me seli në Hagë, sipas së cilës të dënuarit me vendim të formës së prerë nga kjo gjykatë mund të vuajnë dënimin në Belgjikë, sipas avokatit Zoran Zhivanoviq, është pasqyrë e mosbesimit ndaj autoriteteve kosovare, sepse besohet se dënimet që do të përdoreshin në Kosovë nuk do të zbatoheshin në mënyrë efikase.

“Gjykata që punon në Hagë në fakt është gjykatë e Kosovës, e cila funksionon nën një regjim të veçantë për shkak të mosbesimit të bashkësisë ndërkombëtare që ekzistonte, derisa u vendos që ajo gjykatë të drejtohej nga gjyqtarë dhe prokurorë të huaj, sepse u vërtetua që gjyqtarët vendorë ishin mjaft të njëanshëm dhe nuk e bënin punën siç duhet. Vendimi që dënimet të vuahen në Belgjikë gjithashtu është pasqyrë e mosbesimit, sepse mendohet se autoritetet kosovare do t’u jepnin të dënuarve aq shumë privilegje, sa që ata praktikisht do të ndiheshin si në shtëpi, e jo në burg”, thotë Zhivanoviq për Kosovo online.

Ai shton se kjo nuk do të thotë që Belgjika do të jetë i vetmi vend që do të pranojë të dënuarit e Gjykatës Speciale dhe se ekziston mundësia që të jenë edhe disa të tjerë, prandaj tani thuhet se ata "mund ta vuajnë dënimin e tyre në Belgjikë".

Zhivanoviq shpjegon se në rastin e Tribunalit të Hagës, një gjykatë e krijuar nga Kombet e Bashkuara, Holanda kishte një gardh dhe se tha se të pandehurit mund të mbaheshin në paraburgim në Holandë, por vetëm deri në vendimin përfundimtar, dhe se pas kësaj Holanda nuk është gati që të dënuarit të vuajnë dënimet e tyre në atë vend.

"Pastaj Kombet e Bashkuara, nëpërmjet anëtarëve të saj, kryesisht nga Evropa, i bindën disa vende të pranonin që të dënuarit e Tribunalit të Hagës t'i vuajnë dënimet në burgjet e tyre. Një numër i madh vendesh e pranuan këtë, për shembull të gjitha vendet skandinave, pastaj Britania e Madhe, Franca, Gjermania, Austria, Spanja, Italia, Portugalia, si dhe Republika Çeke, Polonia, Estonia, në mënyrë që të dënuarit të vuajnë dënimet atje. Megjithatë, duhet ta dini se të dënuarit nuk mund ta zgjedhin vetë se ku do ta vuajnë dënimin, por këtë e përcakton gjykata e sekretariatit të saj, në marrëveshje me shtetet, sepse disa vende nuk do ta pranojnë dikë, të tjerat po, kanë kushtet e tyre", thotë ky avokat.

Ratko Mladiq, i cili u dënua para Tribunalit të Hagës, është, siç thotë ai, në Hagë sepse është në një gjendje shumë të rëndë shëndetësore dhe asnjë vend nuk do ta pranojë atë në burgun e tij.

"Ka edhe vende që nuk do ta pranojnë një të dënuar që është dënuar me një dënim që nuk ekziston në legjislacionin e tyre. Ose, thonë: 'Do ta pranoj deri në një kufi të caktuar kur duhet ta liroj sipas rregulloreve të mia, nëse doni që ai të lirohet para përfundimit të dënimit që i keni dhënë, nëse jo, ne do t'jua kthejmë, kështu që pyetni se ku do ta vendosni më pas'", thotë bashkëbiseduesi ynë.

Kur bëhet fjalë për kushtet në burgje, siç thotë ai, ato janë, sipas rrëfimeve të të dënuarve, përgjithësisht më të mirat në burgjet skandinave, Finlandë dhe Danimarkë.

"Sipas njohurive të mia, kushtet më të këqija janë në Estoni dhe Britaninë e Madhe. Kishte shumë situata të pakëndshme atje, madje edhe tentativa vrasjeje", thotë Zhivanoviq.

Përndryshe, se cilat janë kushtet në paraburgimin ku ndodhen të akuzuarit ndaj të cilëve po zhvillohet gjykimi para Gjykatës Speciale në Hagë, së fundmi ka njoftuar vetë gjykata.

“Personat e paraburgosur në Hagë kanë qasje të përditshme në ajër të pastër dhe aktivitet fizik, mundësi për të ushtruar sporte si tenis, pingpong, futboll dhe basketboll, si dhe të merren me kopshtari. Kanë qasje në dhomën e artit ku mund të merren me aktivitete krijuese si piktura, dhe në dhomën e muzikës me instrumente. Kanë mundësinë të gatuajnë dhe të ndajnë ushqimin bashkë si dhe të socializohen. Të paraburgosurit mund të marrin pjesë në shërbime fetare. Kanë qasje në materiale për shkrim. Gjithashtu kanë qasje në programe radiofonike dhe televizive në gjuhën shqipe, si dhe në libra, revista dhe gazeta ditore,” thuhet nga kjo gjykatë.