Çfarë do të thotë për serbët mundësia e regjistrimit në Regjistrin qendror të gjendjes civile të Kosovës?

Serbët që jetojnë në Kosovë dhe janë martuar në ndonjë nga zyrat e gjendjes civile që funksionojnë në sistemin serb, të cilat nga këndvështrimi i Prishtinës konsiderohen si "paralele", në sytë e institucioneve të Kosovës nuk janë të martuar. Ata që nuk kanë certifikata nga regjistrat civilë të sistemit të Kosovës nuk mund të realizojnë të drejtat për pension, ndihmë sociale, shtesë për fëmijë apo të nisin procedurën e trashëgimisë. Ky vakum, i krijuar për shkak se Kosova deri tani nuk ka pranuar certifikatat nga regjistrat civilë të organeve serbe, mund të tejkalohet së shpejti.

Shkruan: Dushica Radeka Gjorgjeviq

Nga 1 shkurti deri më 30 prill 2025, sipas vendimit të Ministrisë së Punëve të Brendshme të Kosovës, këta qytetarë të “padukshëm” për Prishtinën, të cilët sipas disa llogaritjeve numërojnë disa mijëra, do të mund të paraqesin kërkesë në Agjencinë për Regjistrimi Civil i Kosovës, për të futur informacione për gjendjen tuaj civile bazuar në dokumentet serbe.

Ndryshe, pas pushtimit të njësive speciale të Policisë së Kosovës në ndërtesat e Autoriteteve të Përkohshme në veri të Kosovës, kryetarët e atyre autoriteteve u akuzuan se institucionet nën autoritetin e tyre po lëshonin dokumente të falsifikuara, dhe të njëjtat dokumente tani do të njihen me këtë vendim të autoriteteve të Prishtinës.

Lindja, martesa ose vdekja vërtetohet në Regjistrin qendror të gjendjes civile të Kosovës, dhe sipas njoftimit të MPB-së, të gjithë shtetasit që kanë regjistruar faktet e gjendjes civile në “strukturat e paligjshme paralele serbe” në periudhën nga tetori 1999 deri në hyrjen në fuqi të këtij vendimi, mund të paraqesin kërkesë për futjen e të dhënave në Regjistri qendror i gjendjes Civile.

Pas këtij vendimi të MPB-së së Kosovës, serbët do të mund të ushtrojnë një numër të madh të të drejtave, thotë avokatja nga Mitrovica e Veriut Smilana Despotoviq Vulletiq.

“Sa i përket përfitimeve sociale, i referohet pensionit të pleqërisë, invaliditetit, asistencës sociale dhe shtesës së fëmijëve. Personat që ishin të martuar sipas sistemit serb nuk mund të ushtronin asnjë të drejtë në lidhje me sistemin e Kosovës, sepse duhej të nxirrnin përsëri dokumentet e Kosovës dhe t'u njihej martesa nga institucionet dhe ligji i Kosovës. Kjo çoi në faktin që bashkëshortët që ishin martuar për një kohë të gjatë duhej të pranonin atësinë e fëmijëve të tyre. Vetë fakti që është kërkuar nga institucionet e Kosovës është problem. Diçka që e keni pasur prej shumë vitesh dhe me të cilën jeni regjistruar në sistemin serb, me të cilën keni ushtruar të drejtat tuaja si prindër. Të gjitha këto duhet t'i lini mënjanë për t'u martuar sipas sistemit të Kosovës dhe për të realizuar ndonjë të drejtë të tyre, pra të drejtat që ata kërkonin”, thekson Despotoviq Vulletiq për Kosovo online.

Ajo thotë se nuk mund të thotë numrin e saktë të serbëve që nuk kanë mundur të nxjerrin dokumentet e Kosovës, por beson se ka pasur shumë prej tyre.

“Edhe sot ekziston ky problem, ku serbët duhet të presin shumë vite për të realizuar të drejtat e tyre, për shembull, për të marrë dokumentet e Kosovës, një pasaportë ose për t'u regjistruar në regjistrin e tyre”, thotë Despotoviq Vulletiq.

Politologu Ognjen Gogiq konsideron se vendimi i MPB-së së Kosovës është një lloj kthese sepse Prishtina deri më tani nuk i ka njohur dokumentet e lëshuara në sistemin serb. Regjistrimi në regjistër, siç shprehet ai, do të mundësojë ushtrimin e të drejtave në sistemin e Kosovës që dalin nga statusi i njohur për ta – atësia, farefisnia, marrëdhënia martesore...

“Detyrimin që Kosova të gjejë mënyrën për të prauar dokumentet e lëshuara nga autoritetet serbe, të cilat i quajnë paralele apo jointegrale, dhe për t’i futur në rendin e saj juridik, Kosova e ka marrë në dialog gjatë viteve 2015 dhe 2016, megjithatë, ajo kurrë nuk u zbatua. Asnjëherë nuk janë dhënë udhëzime për institucionet e Kosovës se si të njohin vlefshmërinë e dokumenteve të lëshuara si nga administrata publike në sistemin serb ashtu edhe nga gjykatat. Pra ky është një hap drejt kësaj dhe një pikë kthese sepse dokumentet e lëshuara nga autoritetet administrative serbe njihen dhe mundësohet njohja e tyre në zyrat e gjendjes civile të Kosovës”, ka thënë Gogiq për Kosovo online.

Siç shton ai, kjo është vetëm një pjesë e temës më të gjerë të njohjes së dokumenteve, por është një hap i rëndësishëm, aq më tepër që sipas marrëveshjeve të mëparshme, njohja e dokumenteve i referohej periudhës deri në vitin 2016.

“Tashmë po njihet rëndësia e të gjitha dokumenteve të lëshuara nga institucionet serbe nga viti 1999 deri në hyrjen në fuqi të këtij vendimi dhe kjo është domethënëse për qytetarët. Tashmë ka shembuj anekdotikë të mosnjohjes së martesave, sepse kur lidhet martesa në sistemin serb, bashkëshortët nuk njihen si të tillë nga ligjet e Kosovës dhe para institucioneve të Kosovës. Kjo ka të bëjë edhe me njohjen e certifikatave të lindjes që kanë të bëjnë me njohjen e fëmijëve dhe kjo ka krijuar probleme në jetën e përditshme të qytetarëve dhe kjo do t'u mundësojë atyre të ushtrojnë të drejtat e tyre në sistemin e Kosovës që dalin nga statusi që i njihet ato”, thekson Gogiq.

Avokati Millan Antonijeviq ka vlerësuar për Kosovo online se është jashtëzakonisht e rëndësishme për qytetarët në Kosovë të cilët nuk janë të “njohur” në sistemin e Kosovës që të mund të regjistrohen në Regjistrin qendror të gjendjes civile të Kosovës në bazë të dokumenteve të Serbisë. Sistemi, sepse do të mundësojë zgjidhjen e problemeve me të cilat ballafaqohen dhe shpreson se ky do të jetë edhe një hap drejt zgjidhjes së të drejtave pronësore të serbëve në Kosovë.

Antonijeviq përkujton se një problem i ngjashëm ka ekzistuar edhe në Slloveni, ku njerëzit praktikisht janë shlyer, prandaj disa procedura ende janë duke u zhvilluar.

“Është mirë që këto çështje të zgjidhen në një fazë të hershme, që askush të mos ndihet si qytetar i dorës së dytë, të prezantojë dokumentet që ekzistojnë në Serbi dhe në atë mënyrë të legjitimohen dhe të ushtrojnë të drejta të caktuara. Ky është një grup problemesh që padyshim zgjidhet me këtë, dhe pjesa tjetër ka të bëjë me të drejtat pronësore, të cilat ende nuk zgjidhen në mënyrë të shpejtë dhe të thjeshtë sepse ka shumë çështje dhe procedura të hapura. Shpresoj që nga kjo çështje e dokumenteve, ekstrakteve nga regjistrat e lindjeve, vdekjeve..., nëse zgjidhet ajo fushë, do të kalojmë në këtë çështje po aq nëse jo më të rëndësishme sa i përket pronës së serbëve në Kosovë”, ka thënë Antonijeviq.