Kosova mes sanksioneve dhe statusit të kandidatit: Pse është i zemëruar Kurti me BE-në?

Aplikimi për anëtarësim të plotë në sirtar, masat ndëshkuese në tavolinën e BE-së. Albin Kurti, në fillim të këtij muaji gjatë një vizite në Bruksel, kritikoi këtë qasje ndaj Kosovës dhe kërkoi heqjen e sanksioneve dhe dërgimin e pyetësorit për statusin e kandidatit. Bashkëbiseduesit e Kosovo online shpjegojnë se, pavarësisht hidhërimit dhe zemërimit të Kurtit, nuk do të ketë ndryshim: jo vetëm për shkak të qëndrimit të pesë shteteve evropiane që kundërshtojnë njohjen e Kosovës, por edhe për shkak të pakënaqësisë gjithnjë e më të dukshme të zyrtarëve evropianë me politikën aktuale të Prishtinës.

Shkruan: Gjorgje Baroviq

“Miku im, Zhosep Borrell, ish-përfaqësues i lartë i BE-së, ka shkruar një letër për 27 vendet anëtare dhe ka kërkuar që Kosovës t’i hiqen masat. Por, masat nuk po hiqen. Ne duhet të marrim pyetësorin dhe statusin e vendit kandidat, jo vetëm sepse është diçka që qytetarët e dëshirojnë, por mendoj se vendi ynë e meriton këtë,” tha Albin Kurti në promovimin e Programit për Zgjerimin e BE-së “Willy Brandt” në Bruksel.

Kosova e ka dorëzuar kërkesën për anëtarësim në Bashkimin Evropian më 15 dhjetor 2022. Kurti atëherë ia dorëzoi dokumentin ministrit çek për çështje evropiane, Mikulash Bek, duke deklaruar se ishte “një ditë historike për Kosovën dhe demokracinë”.

Vetëm gjashtë muaj më vonë, në qershor të vitit 2023, Bashkimi Evropian njoftoi se kishte vendosur masa ndëshkuese ndaj Kosovës.

Kjo ishte rezultat i një raporti të përgatitur nga një nga “miqtë”, atëherë përfaqësuesi i lartë i BE-së për politikë të jashtme dhe siguri, Josep Borrell.

Nga Prishtina u kërkua të ndërmerrte masa të nevojshme për deeskalim të situatës në veri të Kosovës.
Hendeku e pritjeve

Politologu Ognjen Gogiq, në një intervistë për Kosovo online, tha se ironia më e madhe qëndron në faktin se shumë nga veprimet e njëanshme të Prishtinës ndërkohë e kanë bërë të pavlefshëm arsyet fillestare për vendosjen e masave ndaj Kosovës.

“Ky është një hendek midis pritjeve të Brukselit dhe gjendjes në terren. Duket se situata është e tillë që shumë në Bruksel kanë përgjithësisht vërejtje ndaj politikës së Kurtit, jo vetëm për situatën në veri, por në përgjithësi për masat e njëanshme që ka ndërmarrë. Dhe tani po paguhet çmimi për këtë. Po e paguan qeveria dhe Kosova. Nuk ka vullnet që të hiqen ato masa edhe pse ndoshta ato nuk kanë më kuptim. Në fakt, mungesa e konsensusit ndërmjet vendeve evropiane është arsyeja pse ato nuk hiqen dhe kjo është një lloj inercie që ekziston në Bruksel dhe në marrëdhëniet ndërmjet Brukselit dhe Prishtinës,” shpjegon Gogiq.

Ai kujton se BE-ja ka kërkuar nga Prishtinës mbajtjen e zgjedhjeve të reja në katër komuna në veri, por edhe tërheqjen e policisë speciale.

“Dy vite më vonë asgjë nga kjo nuk është bërë, por ato kërkesa kanë humbur kuptimin. Situata dhe realiteti në Kosovë janë ndryshuar. Jo domosdoshmërisht për mirë, por ato kërkesa ndoshta nuk janë më relevante duke pasur parasysh ndryshimet që kanë ndodhur në terren,” beson Gogiq.
Në disa anketa të kryera në Kosovë gjatë vitit 2023, u tregua se numri më i madh i qytetarëve, madje 92 përqind, mbështesin anëtarësimin në BE, dhe më shumë se 80 përqind e qytetarëve besojnë se kjo do të ndodhë para vitit 2030.

Ndërkohë, nuk është bërë asnjë hulumtim i ri, por Gogiq thekson se qytetarët e Kosovës janë padyshim pro-evropianë.

“Përshtypja është se Kosova është shumë pro-evropiane, se qytetarët, kryesisht shqiptarët, e pëlqejnë shumë idenë e integrimit në strukturat euroatlantike, anëtarësimin në BE dhe NATO, dhe shumë prej tyre shkojnë vetë të punojnë atje, familjet e tyre janë atje. Ata janë të përkushtuar ndaj anëtarësimit në BE edhe pse, nën ndikimin e asaj narrative që imponon Vetëvendosjen, ata besojnë se Bashkimi Evropian është i padrejtë ndaj Kosovës, se nuk e trajton Kosovën në mënyrë të drejtë”, thotë Gogiq.

Megjithatë, që Kosova të jetë pjesë e BE-së, kjo dëshirë nuk është e mjaftueshme sepse, thekson ai, është ndër pengesat e pakapërcyeshme - nuk ka konsensus për njohjen e saj brenda BE-së.

“Kosova ka nënshkruar Marrëveshjen e Stabilizim-Asociimit dhe ky është hapi i fundit që ka mundur të ndërmarrë në rrugën e saj drejt integrimeve evropiane pa e hapur çështjen e statusit dhe shtetësisë. Që të aplikojë për kandidaturë, që është hapi i ardhshëm, është i nevojshëm konsensus, domethënë që të gjitha shtetet anëtare të BE-së të bien dakord që Kosova mund të jetë kandidate për anëtarësim. Sipas akteve të BE-së, kandidat për anëtarësim mund të jetë vetëm një shtet. Prandaj, për aq kohë sa ato pesë shtete të BE-së nuk e njohin Kosovën si shtet të pavarur, ato nuk do të votojnë që ajo të marrë statusin e kandidatit. Për më tepër, kjo nuk do të thotë as që shtetet që e kanë njohur Kosovën do të votojnë patjetër për kandidaturën, pasi ato kanë vërejtje ndaj politikave që ndjek Kosova,” thotë Gogiq.

Kjo është edhe arsyeja kryesore pse në Bruksel kjo çështje nuk vihet fare në rend dite.

“Dihet se cili do të ishte rezultati i atij votimi. Ato pesë shtete do të vendosnin veton, dhe ka shumë gjasa që atyre t’u bashkohen edhe shtete të tjera që nuk e pranojnë politikën që ndjek Kosova dhe që mendojnë se ajo nuk i plotëson kushtet për të qenë kandidate,” saktëson Gogiq.
Zhvendosja e fajit

Për analistin nga Prishtina, Shkëlzen Maliqi, gjërat janë jashtëzakonisht të thjeshta: Albin Kurti është fajtori i vetëm për situatën në të cilën u gjend Kosova.

“Ai e kishte një shans vitin e kaluar në këtë kohë që ta përfundonte çështjen e Këshillit të Evropës. Nuk e shfrytëzoi. Atëherë ekzistonte një kusht, që të dërgonte draft-statutin e Bashkësisë së Komunave me shumicë serbe për shqyrtim në Gjykatën Kushtetuese. Nuk deshi ta dërgojë dhe është e kuptueshme që dikush e humbi besimin ndaj tij – edhe Gjermania, edhe të gjithë ata që e kishin përgatitur atë proces. Tani sanksionet kanë mbetur, nuk kemi hyrë as në Këshillin e Evropës. E gjithë kjo është faji i tij, sepse nuk ka qenë fare bashkëpunues me partnerët strategjikë të Kosovës. Prandaj nuk mund t’ia hedhë fajin askujt. Por, ky është stili i tij i qeverisjes – vetëpropagandë kundër të tjerëve, ndërsa çfarë bën vetë, askush nuk pyet”, shpjegon Maliqi në një intervistë për Kosovo online.

Ai paralajmëron se zbatimi i marrëveshjes është një detyrim si i Beogradit ashtu edhe i Prishtinës, për të cilin administrata e re evropiane do të këmbëngulë me të dyja palët.

“Brukseli dërgoi negociatorë të rinj, lehtësues që ndërmjetësojnë në dialog, të cilët nuk thanë shumë, por thanë se marrëveshjet e arritura nuk u nënshkruan, por Brukseli në një farë mënyre i shndërroi ato në marrëveshje ndërkombëtarisht të detyrueshme”, konsideron Maliqi.

Ai është i bindur se BE-ja nuk do të heqë dorë nga dialogu që është zhvilluar nën kujdesin e saj për dymbëdhjetë vitet e fundit.

"Ka pasur negociata për dhjetë vjet, ka të paktën 30-40 marrëveshje. Disa janë zbatuar, disa me gjysmë zemre, disa ende jo, por është investuar shumë përpjekje dhe nuk do të hidhet poshtë tani për të filluar nga e para”, saktëson ky analist.

I pyetur pse është ndalur procesi i dialogut, Maliqi thekson se kjo i përshtatet si Beogradit ashtu edhe Prishtinës për momentin.

"Mendoj se tani është e përshtatshme që Beogradi dhe Prishtina të shohin këto ndarje të reja gjeostrategjike dhe se diçka nuk ndodh atje, kështu që ata mund ta luajnë atë kartë. Por nuk ka indikacione se Presidenti Trump po i kushton vëmendje fare Kosovës dhe Ballkanit. Do ta shohim, është plotësisht e paqartë për momentin, por nuk ka mundësi tjetër për të zgjidhur Kosovën dhe çështjen e normalizimit të marrëdhënieve në ndonjë mënyrë tjetër. Përveç ndonjë opsioni lufte, i cili është i mundur, por nuk i sjell askujt asgjë të mirë", thekson Maliqi.

Levat presioni

Drejtori i Institutit për Studime Evropiane në Beograd, Sllobodan Zeçeviq, ka vlerësuar se refuzimi i Brukselit për t’i dërguar Prishtinës pyetësorin që do të sqaronte të gjithë elementët e negociatave të ardhshme për anëtarësim në BE është një lloj "levë presioni" për të formuar Bashkësinë e Komunave me Shumicë Serbe, i cili më vonë do të shërbente si argument që edhe pesë shtetet që nuk e njohin Kosovën të pranonin një aplikim të tillë.

“Ata presin që shqiptarët të bëjnë diçka. Ndoshta e shohin këtë si një levë presioni që të mos u dërgojnë pyetësorin derisa të bëhet diçka në lidhje me Bashkësinë e Komunave Serbe. Me gjasë, shqiptarët janë nervozë dhe kërkojnë që t’u dërgohet pyetësori sepse ky është qëllimi i tyre, por duket se vetë pyetësori nuk është diçka aq vendimtare që do t’i detyronte menjëherë të fillojnë zbatimin e Marrëveshjes së Brukselit”, thotë Zeçeviq për Kosovo online.

Zeçeviq shton se kërkesa e Kurtit mund të interpretohet si një lloj loje nga Ajbin Kurti në raport me BE-në.

 “Kurti në fakt po pretendon se Marrëveshja e Brukselit nuk ekziston dhe BKS-ja nuk ekziston, por se kjo nuk është problem dhe kërkon t’i dërgohet një pyetësor. Kaq është”, saktëson Zeçeviq.

I pyetur se si dërgimi i një pyetësori të tillë në Kosovë do të ndikonte te pesë vendet që nuk e njohin atë, Zeçeviq thotë se argumenti do të përdorej se Prishtina dëshiron të “i afrohet standardeve evropiane”.

"Mendoj se ata do të kishin një argument kundër atyre anëtarëve se për Kosovën kjo nuk do të thotë pranim formal, por se ajo duhet t'i afrohet standardeve evropiane, dhe do të afrohet nëse hyn në procesin e pranimit në BE. Kështu, legjislacioni i Kosovës përshtatet me legjislacionin e BE-së, dhe ky do të ishte një argument i fortë për ata që e njohën Kosovën për të bindur këta anëtarë që nuk e njohën se Prishtina është konstruktive, se ka bërë një hap në drejtimin e duhur që duhet shpërblyer”, saktëson Zeçeviq.