Shljuka: Serbëve duhet t’u kërkohet pyetja se cila është një zgjidhje e qëndrueshme që ata të qëndrojnë në Kosovë

Aleksandar Shljuka, bashkëpunëtor i organizatës joqeveritare “Nisma e Re Sociale”, tha se për shkak të rrethanave të ndryshuara në terren, procesi i mëtejshëm i dialogut midis Beogradit dhe Prishtinës duhet të përfshijë edhe komunitetin serb në mënyrë që të shpjegojën se cila është një zgjidhje e qëndrueshme për ta në mënyrë që të qëndrojnë në Kosovë.

"Gjëja më e përshtatshme do të ishte t'i kërkohej komunitetit serb në Kosovë se cila është një zgjidhje e qëndrueshme për ta. Ne pamë se i gjithë procesi i dialogut të Brukselit u zhvillua në një nivel të lartë ku u zhvilluan negociata midis përfaqësuesve të Beogradit dhe Prishtinës dhe ku komuniteti serb në terren u neglizhua kryesisht. Dhe tani ajo zgjidhje e qëndrueshme është një temë shumë, le të themi, komplekse", tha Shljuka për Kosovo online.

Duke komentuar deklaratën e ambasadorit të BE-së në Prishtinë, Aivo Orav, se BE-ja “dëshiron të shohë një zgjidhje të qëndrueshme për komunitetin serb në Kosovë”, Shljuka supozon se ka shumë të ngjarë të jetë formimi i AKS, me disa lëshime të tjera, siç është statusi i Kishës Ortodokse Serbe.

"Megjithatë, situata ka ndryshuar shumë në vitet e fundit. Dialogu nuk e ka më atë vrull, rrethanat kanë ndryshuar shumë krahasuar me vitin kur u ra dakord për Asociacionin. Sidomos kur flasim për veriun e Kosovës. Këtu ndodhën shumë gjëra negative. Shumë gjëra negative ndodhën këtu. Kemi parë vendime të shumta negative të qeverisë në Prishtinë. Në një farë mënyre, komuniteti serb e pa se ishte i cenueshëm kur bëhej fjalë për sigurinë, si dhe kur bëhej fjalë për disa shërbime të përditshme”, thotë Shljuka.

Kjo shpjegohet me mbylljen e një sërë institucionesh.

Prandaj, ai beson se komuniteti serb në Kosovë sheh një zgjidhje të qëndrueshme kryesisht përmes garancive më të forta se ato të ofruara përmes Asociacionit të Komunave Serbe.

"Unë besoj se duhet të përfshijë një autonomi të qartë, le ta quajmë kështu, kur bëhet fjalë për sektorin e sigurisë, policinë. Ne e dimë që patëm diçka të ngjashme me Marrëveshjen e Brukselit, por mendoj se tani garancitë duhet të jenë më të forta. Nga ana tjetër, qasja në shërbimet e përditshme, dokumentet... Njerëzit tani kanë më shumë frikë nga mbyllja e institucioneve shëndetësore dhe arsimore", shpjegon Shljuka.

Kjo, thekson ai, do të kërkonte gjithashtu garanci të qarta.

"Garanci që komuniteti serb do të jetë në gjendje të jetojë, të ushtrojë autonominë e tij brenda sistemit të Kosovës, ku ai sistem nuk do të jetë në gjendje ta shfuqizojë atë autonomi në asnjë kohë, ta uzurpojë atë në mënyrën që u përpoq ta bënte qeveria e mëparshme. Mendoj se duhet të hyjmë në negociata të reja mbi atë që do të thotë një zgjidhje e qëndrueshme dhe çfarë do të garantonte mbijetesën e komunitetit serb, nëse shohim se çdo ditë është gjithnjë e më pak", specifikon Shljuka.

I pyetur pse Bashkimi Evropian nuk ka qenë në gjendje të zbatojë një zgjidhje të qëndrueshme për komunitetin serb për 12 vitet që kanë vazhduar negociatat, Shljuka jep disa përgjigje.

"Disa do të thonë se BE-ja nuk është e interesuar, dhe unë do të thoja se nuk ka forcën për ta bërë këtë. Në fillim, ndërsa të dyja palët donin të negocionin dhe ndërsa të dyja palët shihnin disa përfitime nga ky proces, ajo mund ta arrinte atë përmes të ashtuquajturës politikë 'karrote dhe shkopi'. Por pas Marrëveshjes së Brukselit, ajo 'karrotë' u përdor më shumë. Serbia filloi negociatat për anëtarësim në BE, dhe Kosova gjithashtu nënshkroi Marrëveshjen e Stabilizim-Asociimit në vitet pas kësaj. Pra, kishte disa dhurata konkrete që BE-ja mund t'u ofronte palëve në këmbim të angazhimit të tyre në kontekstin e dialogut të Brukselit. Kjo ka qenë gjithnjë e më pak e pranishme për vite me radhë dhe palët nuk kanë parë ndonjë nxitje për t'u angazhuar më me vendosmëri", është i bindur Shljuka.

Një problem tjetër që ai sheh është paaftësia e BE-së për t’u imponuar si aktor që, përveç zbatimit të politikës së “karrotës”, do të përdorte edhe politikën e “shkopit” dhe do të ndëshkonte aktorët që nuk respektojnë marrëveshje të caktuara.

"Pamë që ata u përpoqën në vitin 2023. Ato masa janë ende në fuqi ndaj Kosovës, por pamë gjithashtu se ato masa nuk ishin të mjaftueshme për të ndryshuar ndjeshëm politikën e Prishtinës. BE-ja ka kapacitete, por ne gjithashtu duhet të marrim parasysh faktin se ajo përbëhet nga shumë aktorë që kanë interesa të ndryshme. Dhe është shumë e vështirë të harmonizohen të gjitha këto", beson ky analist.

Kur bëhet fjalë për negociatat midis Beogradit dhe Prishtines nën kujdesin e BE-së, ekziston një problem shtesë që pesë vende nuk e njohin Kosovën.

"BE-ja nuk ka një zë koherent dhe të qartë midis anëtarëve të saj për të qenë në gjendje të veprojë më aktivisht. Mendoj se ky është problemi kryesor", përfundoi Shljuka.