Ndryshimet në ligjin për shtetësinë dhe pronën: Dhënia e të drejtave shqiptarëve nga jugu i Serbisë apo heqja e të drejtave të serbëve nga Kosova?

Me ndërhyrjet e fundit legjislative, qeveria e Kosovës ka bërë një hap drejt lehtësimit të procedurave për marrjen e shtetësisë dhe fitimin e pronës në Kosovë për shqiptarët nga Presheva, Medvegja dhe Bujanoci të cilat disa i kanë vlerësuar si shembuj të diskriminimit pozitiv, ndërsa të tjerë paralajmërojnë sfondin politik të ndryshimeve juridiko-administrative.

Komisioni i Sigurisë ka miratuar sot Projektligjin për shtetësinë e Kosovës, për të cilin kryeministri i Kosovës, Albin Kurti më parë ka thënë se “veçanërisht lehtëson marrjen e dokumenteve për personat me leje qëndrimi të përhershme në rrethana të jashtëzakonshme duke përfshirë edhe shqiptarët nga Presheva, Medvegja dhe Bujanoci, të cilët prej shumë vitesh jetojnë në Kosovë” dhe së fundi Qeveria e Kosovës miratoi ndryshimin e Ligjit për të drejtat pronësore të qytetarëve të huaj në Kosovë, i cili u mundësoi shqiptarëve që jetojnë në ato tri komuna të Serbisë të fitojnë të drejtën pronësore në Kosovë.

Duke marrë parasysh kompleksitetin e marrëdhënieve në trekëndëshin Serbia-Kosova-Shqiptarët nga jugu i Serbisë, vështirë se ndonjë vendim i qeverisë në Prishtinë mund të shihet njëdimensionale, pa kontekstin politik në të cilin është miratuar. A do të ndikojë dhënia e të drejtave për një grup - shqiptarët nga jugu i Serbisë, në jetën dhe gëzimin e të drejtave të një grupi tjetër - serbëve në Kosovë?

Ndryshe nga shqiptarët për të cilët synohet lehtësim administrativ dhe ligjor, serbët nga Kosova janë ende të shqetësuar dhe qëndrojnë para këtyre dispozitave ligjore si përballë pushkës së Çehovit, e cila, siç parashikon shkrimtari rus, sigurisht që do të qëllojë në aktin e tretë, nëse në të parën ishte varur në mur.

Korrespondenti i “Politika” nga Shkupi Zheljko Shajn thotë për Kosovo online se të gjitha lëvizjet e Prishtinës, përfshirë miratimin e Projektligjit për Shtetësinë dhe ndryshimet në Ligjin për të Drejtat Pronësore, janë kundërproduktive në raport me atë që është përshkruar në Marrëveshjen e Brukselit e cila është arritja e normalizimit të marrëdhënieve ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës.

“Nëse këto janë rrethana të jashtëzakonshme atëherë ka një konotacion diskriminues, nëse këto janë gjëra të zakonshme atëherë ne nuk mund të kualifikohemi, por megjithatë nuk mund të ketë rëndësinë reale të marrjes së shtetësisë në kushtet kur qëllimet nga marrëveshja e Brukselit nuk janë arritur ende”, tha Shajn.

Siç thotë ai, kur fitohet shtetësia dhe kur fitohet një pushtet i tillë parlamentar i një individi - që ai të vendosë dhe të shprehet - tashmë fiton një lloj tjetër demokracie.

“Mirëpo, në Kosovë dhe Metohi është një situatë specifike dhe duhet parë nga këndvështrime të tjera – në kuadër të këtyre interesave globale, pyetja është kush lejon dhe çfarë ndodh në Kosovë”, tha Shajn.

Naim Leo Beshiri, drejtor ekzekutiv i Institutit për Çështje Evropiane, vlerëson për Kosovo online se Beogradi dhe Prishtina shpesh përplasen për vendime diskriminuese që synojnë një komb të caktuar.

“Një ligj që përcakton kornizën në atë mënyrë që u jep të drejta të caktuara qytetarëve të një shteti tjetër, të një kombësie të caktuar, mund të konsiderohet diskriminues, por këtu më duket se autoritetet në Beograd dhe Prishtinë shpesh luftojnë për vendime diskriminuese që do të synojë një komb të caktuar, pra atë me kombëtare me prefiks që më pak i pëlqen qeverisë”, tha Beshiri.

Sipas fjalëve të tij, Qeveria e Serbisë në mënyra të caktuara diskriminon shqiptarët që jetojnë në Serbi, “për të cilën më pas kemi përgjigjen e një nacionalizmi tjetër nga Prishtina, ku miratojnë disa ligje që u mundësojnë shqiptarëve të drejta të caktuara me shpjegimin se shqiptarët nga Serbia dëshirojnë të jetë në gjendje që ata të jetojnë më mirë, duke pasur parasysh se vendimet diskriminuese i pengojnë ta bëjnë këtë”.

Ai shton se realizimi i të drejtave pronësore të qytetarëve serbë me origjinë shqiptare në Kosovë mund të jetë edhe një lloj nxitjeje ekonomike, duke pasur parasysh se një pjesë e mirë e diasporës që jeton nëpër botë dërgon para të konsiderueshme për familjet e tyre për të mbijetuar ose ata që kanë pak më shumë para, për të investuar.

Nga njëra anë, thotë ai, i duket se kjo është një luftë nacionaliste mes Beogradit dhe Prishtinës, por nga ana tjetër, realisht mund të merret parasysh se këto janë politika që, për disa njerëz, edhe pse tingëllojnë diskriminuese, mund t'u mundësojnë atyre që dëshirojnë të vendosen në Kosovë dhe të mos jetojnë më në Serbi, nëse kjo është rast se ata ndjejnë.

Siç thekson, politikat e Qeverisë së Kosovës që lehtësojnë marrjen e shtetësisë duhet të jenë një gjë krejtësisht normale.

“Mirëpo, kur politizohet në kontekstin ku Qeveria e Kosovës njëkohësisht kërkon nga Brukseli që pasaportat e lëshuara nga Administrata Koordinuese të përjashtohen nga liberalizimi i vizave, kjo është diçka që sigurisht nuk i kontribuon pajtimit. Nuk ka asnjë problem me qytetarët e Kosovës të kesh dyshtetësi dhe pasaportë të Kosovës dhe Serbisë, kjo do të jepte dy herë më shumë shanse. A do t'i shfrytëzojnë ato është një pyetje tjetër, por ka më shumë mundësi që të gjesh punë, të udhëtosh më shumë dhe kjo sigurisht është në përputhje me atë që ka ndodhur vitet e fundit dhe kjo është politika e nismës Ballkani i Hapur”, tha Beshiri.

Serbët frikësohen se një lëvizje e tillë mund t'i rrezikojë duke rritur numrin e shqiptarëve, tha për Kosovo online Ivan Nikolliq nga OJQ "Komunikimi për Zhvillimin e Shoqërisë", duke shtuar se është e vështirë të thuhet nëse këto ligje do të ndikojnë në ndryshimin e strukturës demografike në Kosovë.

“Ajo që është interesant është fakti se njerëzit nga komuniteti serb e kuptojnë këtë dhe çfarë mesazhi u përcjell nga Qeveria e Prishtinës, madje edhe atje mendimet janë të ndara. Shumica mendojnë se kjo është një tjetër në një varg lëvizjesh që do për të kërcënuar popullsinë serbe duke shtuar numrin e shqiptarëve, ndërsa nga ana tjetër po futet një luftë për të pranuar pasaportat e famshme serbe dhe për të hyrë në procesin e liberalizimit të vizave, ndaj është një temë jashtëzakonisht e vështirë të flitet pa disa të dhëna konkrete dhe të matshme, dhe mendoj se do të jetë shumë më interesante kur të kalojë një kohë dhe kur të kemi numrin e saktë të njerëzve, thonë shqiptarët e 'Luginës së Preshevës' që kanë marrë dokumentet e Kosovës, numrin e shqiptarëve që janë larguar nga Kosova pas Liberalizimit të vizave dhe mendoj se në fund vetë regjistrimi do të jetë tregues. Për pjesëtarët e komunitetit serb kjo është një tjetër në vargun e lëvizjeve që i rrezikon ata”, tha Nikolliq.

Duke komentuar ndryshimin e Ligjit për të drejtat pronësore të shtetasve të huaj në Kosovë, Nikolliq shton se bëhet fjalë kryesisht për persona që kanë qenë në Kosovë për një kohë të gjatë.

“Nuk besoj se gjendja në terren do të ndryshojë në mënyrë drastike tani, përsëri në atë kuptim demografik, apo që një numër i madh i shqiptarëve nga ‘Lugina e Preshevës’ do të blejnë ndonjë pronë që nuk e di se çfarë lloj prone këtu në Kosova. Këta janë kryesisht njerëz që kanë qenë këtu për një kohë të gjatë dhe tashmë kanë një jetë të tyren këtu, dhe ndoshta argumenti i qeverisë së Kosovës është se ata duan t'ua lehtësojnë, në anën tjetër, nga perspektiva e komunitetit serb, mund të interpretohet si një lëvizje e qeverisë që të përpiqet për atë që Kurti ka folur joformalisht dhe formalisht dhe gjatë fushatës zgjedhore, madje duke përmendur Shqipërinë e Madhe dhe gjithçka nga e cila ka frikë komuniteti serb”, tha Nikolliq.

Me miratimin e ligjit sipas të cilit vetëm shqiptarët nga Medvegja, Bujanoci dhe Presheva kanë të drejtën e nënshtetësisë së Kosovës dhe blerjes së pronës në Kosovë, qeveria e Kosovës qartazi po përpiqet të ndërhyjë në punët e brendshme të Serbisë dhe disi të bëjë një paralele mes veriut të Kosovës dhe Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit, ka thënë kryetari i Amzës shqiptare në Serbi Demo Berisha për Kosovo online.

“Është një tjetër në serinë e aktiviteteve të qeverisë së Albin Kurtit, me të cilën ai po tenton të ndërhyjë drejtpërdrejt në punët e brendshme të Serbisë, sepse duke veçuar vetëm një grup, konkretisht shqiptarët nga treva e komunave të ‘Luginës së Preshevës’ ka ndikim të drejtpërdrejtë dhe dezorientim të qytetarëve, në çdo rast përbën diskriminim, sepse është e pamundsëuar që dikush nga komunat e Serbinë qendrore të blejë tokë apo të marrë nënshtetësinë”, tha Berisha.

Është e njohur, thekson ai, se në vitin 1999 një numër i ca

ktuar i qytetarëve të zonës së atyre komunave kanë mbetur me banim në Kosovë dhe deri në këtë moment nuk kanë mundur të zgjidhin çështjet e vendbanimit apo punësimit, por kanë qenë në një status të parregulluar. Në njërën anë jetonin në Kosovë, ndërsa në anën tjetër përdornin dokumente nga Serbia qendrore, letërnjoftime, pasaporta dhe dokumente të tjera, sqaron Berisha.

“Me këto vendime Albin Kurti dëshiron të ketë ndikim të drejtpërdrejtë në pjesën e popullatës që jeton në këto tri komuna për të krijuar për vete një paralele mes veriut dhe ‘luginës së Preshevës’ për të shkaktuar incidente dhe për të krijuar pakënaqësi te qytetarët”, paralajmëron kryetari i Amzës shqiptare në Serbi.

Ai konsideron se Albin Kurtin e shqetëson edhe fakti se, pavarësisht nga të gjitha presionet, komuniteti serb tregon unitet dhe hapje ndaj proceseve demokratike, gjë që, thekson, se është dëshmuar me mbledhjen e nënshkrimeve për shkarkimin e kryetarëve të katër komunave në veri të Kosovës.

"Me mbledhjen e nënshkrimeve, komuniteti serb tregoi disiplinë dhe demokraci në atë që mblodhi nënshkrime në një kohë të shkurtër. Ata nuk shkuan në trazira. Stabiliteti i komunitetit serb e shqetëson. Me këto ligje ai po mundohet të krijojë hapësirë për të manovruar dhe për të ushtruar presion të lehtë. Ai përdor të gjitha metodat që mund t'i mendojë thjesht për të larguar komunitetin serb nga Kosova", ka vlerësuar Berisha.

Mirëpo, siç thotë ai, as në këtë rast nuk do të reagojë bashkësia ndërkombëtare, ashtu siç nuk reagon kur bëhet fjalë për tema të tjera.

"Komuniteti ndërkombëtar edhe një herë do të komentojë butësisht ose aspak si bën thirrje për vetëpërmbajtje, se duhet pritur derisa të vazhdojë dialogu. Kjo i mundëson atij të realizojë lehtësisht projektin e tij për pastrimin e Kosovës nga serbët përmes një lumi paqësor", theksoi ai.

Berisha tregon se miratimi i blerjes së tokave në Kosovë vetëm për shqiptarët, presioni ndaj serbëve dhe ndërhyrja në punët e brendshme të vendeve fqinje, janë pjesë e qëllimit përfundimtar të Albin Kurtit – krijimi i një “Shqipërie të madhe”.

“Ne patëm rastin të shohim se kur u zgjodh kryeministri i ri në Maqedoninë e Veriut, Talat Xhaferi. Deklarata e Ali Ahmetit për këtë temë ishte se ëndrra e shqiptarëve në Maqedoninë e Veriut tashmë është realizuar dhe se tani duhet të punohet në heqja e kufijve mes Maqedonisë dhe Shqipërisë e Kosovës, që tregon se i përshtatet planit të Albin Kurtit për të krijuar një Shqipëri të madhe”, përfundoi Berisha.