Çfarë do të dëgjohet nga anëtarët e KS për situatën në Kosovë – mesazhe konkrete apo fraza?

Savet bezbednosti UN
Burim: Kosovo Online

Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara nesër do të diskutojë raportin e ri gjashtëmujor të Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së Antonio Guteresh për punën e UNMIK-ut dhe situatën në Kosovë në periudhën nga 16 marsi deri më 15 shtator. Bashkëbiseduesit e Kosovo online theksojnë se edhe pse këto raporte, si rregull, janë të natyrës së përgjithshme, seanca duhet patjetër të tregojë se çfarë po kalon komuniteti serb në Kosovë, sepse KS është vendi për këtë.

Shkruan: Dushica Radeka Gjorgjeviq

Në raportin e tij, Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së përmendi disa nga lëvizjet e njëanshme të autoriteteve të Kosovës në gjashtë muajt e kaluar, si mbyllja e institucioneve të financuara nga Beogradi dhe hapat drejt rihapjes së urës kryesore mbi Ibër, me vlerësimin se ato “ngrenë tensione ndërmjet komuniteteve dhe institucioneve”.

“Situata në veri të Kosovës është e tensionuar, me mundësi përshkallëzimi”, tha Guteresh, duke u bërë thirrje të gjitha palëve që të riafirmojnë përkushtimin e tyre për dialog me ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian.

Përveç përfaqësuesve diplomatikë të pesë anëtarëve të përhershëm të Këshillit të Sigurimit - Kina, Franca, Rusia, Britania e Madhe dhe SHBA, raporti i Sekretarit të Përgjithshëm do t'u prezantohet edhe përfaqësuesve të dhjetë anëtarëve aktualë jo të përhershëm: Algjerisë, Ekuadorit, Guajanës, Japonisë, Maltës, Mozambikut, Republikës së Koresë, Sierra Leones, Sllovenisë dhe Zvicrës, shteti që për dy ditë përfundon presidencën njëmujore të këtij organi.

Serbia në seancë do të përfaqësohet nga ministri i Punëve të Jashtme, Marko Gjuriq, ndërsa Prishtina ende nuk ka bërë të ditur se kush do të flasë në emër të tyre.

Kryeministri serb Millosh Vuçeviq deklaroi sot se nuk është optimist se seanca e nesërme do të arrijë në ndonjë përfundim të madh, duke pasur parasysh se në diskutim marrin pjesë vendet me pikëpamje të polarizuara - ata që e konsiderojnë Kosovën shtet të pavarur dhe ata që respektojnë të drejtën ndërkombëtare dhe Kartën e OKB-së.

“Ata që mendojnë se në mënyrë të pavarur lavdërojnë apo justifikojnë veprimet e Albin Kurtit, dhe ata që respektojnë të drejtën ndërkombëtare do të vënë në dukje shkeljen e të drejtave themelore të njeriut që për fat të keq u ndodh çdo ditë para së gjithash serbëve apo popullatës joshqiptare në territorin e Kosovës dhe Metohisë”, tha Vuçeviq.

Edhe pse mbledhjet e Këshillit të Sigurimit kushtuar Kosovës përgjithësisht karakterizohen nga një ndarje brenda Peseshës së Madhe lidhur me statusin e saj, nëse misioni i UNMIK-ut duhet të vazhdojë të ekzistojë, dhe sa shpesh Këshilli i Sigurimit duhet të diskutojë për Kosovën, profesori asistent në Fakultetin e Shkencave Politike Millan Krstiq thotë se ka disa tema për të cilat ende ka konsensus në Këshillin e Sigurimit, dhe se këto janë, ndër të tjera, ato që kanë të bëjnë me stabilitetin në Ballkanin Perëndimor, pavarësisht se shkaqet e destabilitetit shikohen ndryshe.

 

“Ka një seri të tërë dokumentesh që Prishtina i shkel me veprimet e saj dhe kjo tregon se pa presione më konkrete, që do të manifestohen përmes mekanizmave ekonomikë dhe politikë të presionit ndaj pushtetit në Prishtinë, ajo nuk do të ndryshojë sjelljen e saj”, thotë Krstiq për Kosovo online.

Ai kujton se çështjet e statusit janë ende në pritje formalisht në Kombet e Bashkuara dhe se Rezoluta 1244, e cila thotë se territori i Kosovës dhe Metohisë është pjesë e Serbisë, është formalisht aktive.

“Asnjëherë nuk duhet të heqim dorë nga fakti se OKB-ja duhet të ketë fjalën për këtë çështje, por për fat të keq, OKB-ja nuk është më organi që mund të zbatojë në mënyrë efektive disa gjëra”, beson Krstiq.

Për Serbinë, siç tekson ish-ambasadori i RFJ-së në Kombet e Bashkuara Vlladisllav Jovanoviq, është e rëndësishme që tema e Kosovës të jetë në agjendën e Këshillit të Sigurimit, qoftë edhe dy herë në vit, sepse mban gjallë dy fakte: se Rezoluta 1244 ekziston si formalisht ashtu edhe përmbajtësisht dhe se në Kosovë ekziston një mision i Kombeve të Bashkuara, pra UNMIK-u.

“Këmbëngulja në ekzistencën e Rezolutës, plus ekzistencën e UNMIK-ut, sado e zbehtë dhe praktikisht të ketë gjithnjë e më pak pjesëmarrje në zgjidhjen e ndonjë çështjeje dhe reduktimin e saj në deklarata vetëm dy herë në vit, është diçka që shqetëson fuqitë perëndimore që prodhuan të ashtuquajturat Kosovë si shtet, sepse vazhdimisht i mban në “stopin e aktakuzës” se kanë bërë diçka të kundërligjshme. E ligjshme është ajo që bënë Kombet e Bashkuara: Rezoluta, plus kujdestaria e OKB-së mbi Kosovën dhe Metohinë. Çdo gjë tjetër që prodhuan fuqitë perëndimore ishte e njëanshme dhe e paligjshme nga pikëpamja e fakteve themelore të OKB-së.”, tha Jovanoviq për Kosovo online.

Raporti i fundit i Sekretarit të Përgjithshëm të Kombeve të Bashkuara, Antonio Guteresh, vjen në një moment veçanërisht të rëndësishëm kur interesat e fuqive të mëdha janë përplasur seriozisht në një sërë pikash të tjera, pasi çështja e Kosovës është vetëm një nga pikat e mbetura mbi të cilat, siç thotë ai, nuk janë shlyer të gjitha llogaritë politike të fuqive të mëdha.

“Të gjitha ato raporte janë pak a shumë të karakterit të përgjithshëm, sepse pas shpalljes së të ashtuquajturit shtet i Kosovës, ka pasur një uzurpim praktik të kompetencave të Kombeve të Bashkuara nga fuqitë perëndimore që krijoi një situatë të re që nuk ishte e paraparë me Rezolutën 1244, as nuk është në kompetencë të të tjerëve tashmë vetëm Kombet e Bashkuara, të cilat kishin kujdestarinë mbi atë territor deri në gjetjen e një zgjidhjeje politike dhe mund të veprojnë atje në mënyrë legjitime, politikisht dhe juridikisht”, thekson Jovanoviq.

Sava Mitroviq, hulumtuesi në Fakultetin e Shkencave Politike në Beograd vlerëson se kur një komunitet pakicë diskriminohet dhe vuan një formë të ndarjes racore ose kombëtare, dhe në këtë rast është komuniteti serb, Këshilli i Sigurimit duhet të përfshihet në një çështje të tillë.

“Është e qartë se kjo nuk i përshtatet Prishtinës dhe ndoshta disa vendeve perëndimore, por është në interesin e Serbisë ta diskutojë këtë në Këshillin e Sigurimit”, tha ai për Kosovo online.

E parë nga aspekti juridik, thekson, çështja e pazgjidhur e statusit të Kosovës ka një aspekt të rëndësishëm të sigurisë dhe për këtë arsye Këshilli i Sigurimit është edhe kompetent edhe i obliguar të merret me këtë çështje. Incidenti i sigurisë në Banjska, shton ai, tregoi se situata është e tillë që mund t'i shpëtojë kontrollit dhe të përshkallëzohet.

“Anëtarët e përhershëm të Këshillit të Sigurimit përfshijnë Rusinë dhe Kinën, të cilët kanë një kuptim më të madh të qëndrimit serb, por ka edhe disa vende të tjera të botës si anëtarë jo të përhershëm, në varësi të vitit, shumë prej të cilave nuk e njohin Kosovën. Shumica e anëtarëve të Kombeve të Bashkuara nuk e njohin pavarësinë e shpallur në mënyrë të njëanshme të Kosovës, se ajo është në fakt dy të tretat e popullsisë së botës dhe në këtë kuptim Kombet e Bashkuara janë një format në të cilin Serbia mund të kërkojë një shkallë më të madhe e të kuptuarit”, thotë Mitroviq.

Disa media në Prishtinë raportuan se Guteresh në raportin e tij përmend edhe mundësinë që Këshilli i Sigurimit të shqyrtojë miratimin e një deklarate presidenciale, e cila do t'u bëjë thirrje të gjitha palëve të përmbahen nga veprimet e njëanshme dhe të zgjidhin çështjet e hapura përmes dialogut me ndërmjetësimin e BE-së, dhe analisti Artan Muhaxhiri beson se nëse një dokument i tillë do të miratohej, ai do të kishte vetëm një kuptim simbolik dhe nuk do të kishte ndikim specifik.

“Por mund të përdoret si një komponent shtesë në përpjekjet e negociatorëve që Kosova dhe Serbia të ndërmarrin hapa konkretë dhe të përshpejtojnë dialogun që tani është pothuajse i bllokuar”, tha Muhaxhiri për Kosovo online.

Sipas mendimit të tij, OKB-ja ka më shumë ndikim simbolik sesa praktik apo konkret si BE-ja apo një vend specifik si SHBA-ja apo Gjermania, por kjo tregon se edhe OKB-ja është pjesë e përpjekjes për normalizimin e rajonit të Ballkanit.

Duke pasur parasysh se ka shumë interesa konfliktuale brenda OKB-së, ai shton se e vetmja deklaratë për të cilën të gjitha palët mund të bien dakord do të ishte një deklaratë e përgjithshme, me kërkesa më parimore.