Ballkani Perëndimor dhe prioritetet e reja të KE: Çfarë shërben Von der Lejen për drekë së bashku me Planin e Rritjes?

Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Lejen, nesër do të presë liderët e rajonit në një drekë pune. Sipas paralajmërimeve, tema do të jetë pagesa e kësteve të para nga Fondi për Reformën dhe Rritjen për Ballkanin Perëndimor. Analistët nga Prishtina dhe Beogradi për Kosovo online vlerësojnë se kjo mund të jetë një tregues se rajoni do të jetë ndër prioritetet e jashtme politike të administratës së re evropiane.

Shkruan: Arsenije Vuçkoviq

"Prosperiteti, siguria dhe demokracia janë tema kryesore që përcaktohen përmes gjashtë prioriteteve," tha Von der Lejen të mërkurën, duke paraqitur kandidatët për komisionerët e rinj të Komisionit Evropian.

A është dreka e Brukselit me të vetëm dy ditë më vonë një lajm i mirë apo i keq për liderët e Ballkanit Perëndimor dhe çfarë do të jetë në menu?

Sipas njoftimeve, duhet të diskutohen këstet e para nga paketa më e madhe financiare që BE i ka akorduar rajonit.

Paketa prej gjashtë miliardë eurosh synon të dyfishojë ekonomitë e vendeve të rajonit brenda një dekade.

Këstet e para duhej të paguheshin këtë muaj, por e gjithë puna u shty deri në tetor.

Vendet ishin të detyruara të paraqisnin një plan reformash në Bruksel si kusht për marrjen e fondeve, dhe përmbajtja e këtyre planeve duhet të jetë tema kryesore e bisedimeve që von der Laeen do të ketë me liderët e rajonit.

Më 7 maj të këtij viti, Këshilli Evropian dha dritën jeshile për krijimin e Fondit të Reformës dhe Rritjes për Ballkanin Perëndimor, një instrument për të mbështetur reformat dhe rritjen ekonomike në rajon, si një shtyllë financiare e Planit të Rritjes për Perëndimin. Ballkani nga 2024 deri në 2027.

Në të njëjtën kohë, Kosova dhe Serbia kanë një kusht shtesë për qasje në pakon financiare: një qasje konstruktive nga palët në procesin e dialogut.

Mekanizmat dhe prioritetet

Bashkëpunëtori i lartë i Qendrës për Çështje Ndërkombëtare dhe Siguri (Fondi ISAC) Igor Novakoviq thotë se padyshim që do të bisedohet për ngërçin në dialogun ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, por në margjinat e takimit, sepse një nga temat kryesore do të jetë ritmin e paraqitjes së projekteve dhe problemet në zbatimin e Planit të Rritjes për Ballkanin Perëndimor.

“Në disa raste, ka një ngërç të plotë, siç është BeH, ku nuk ka konsensus në thelb të vërtetë në nivel kombëtar në lidhje me vetë Planin e Rritjes, sepse jo vetëm qeveria qendrore, por edhe qeveritë e entiteteve, kantoneve dhe rrethit të Brçkos duhet të bien dakord. Kjo tregon se është gjithashtu e nevojshme të shtyhen politikisht proceset e brendshme të të gjitha gjashtë vendeve të Ballkanit Perëndimor, në mënyrë që të përmirësohet efekti që duhet të ketë Plani i Rritjes”, vlerëson Novakoviq për Kosovo online.

Si shembull pozitiv ai përmend njoftimin e Serbisë dhe Malit të Zi se këto mjete do t'i shfrytëzojnë për rindërtimin e hekurudhës Beograd-Bar.

Novakoviq thekson se takimi i kryetares së Komisionit Evropian Ursula von der Lejen me liderët e Ballkanit Perëndimor tregon se rajoni do të jetë në fokus më të madh të përbërja e Komisionit Evropian, dhe Plani i Rritjes është një nga mekanizmat kyç për procesin e anëtarësimit në Union.

“Këtu kemi dy elementë. Elementi i parë është se Ursula von der Lejen, pra përsëritja e mëparshme e Komisionit Evropian, në fillim të këtij viti tashmë shpalli një fokus më të madh për Ballkanin Perëndimor me Planin e Rritjes, i cili shpesh përshkruhej si hapi i parë në afrimi i mëtejshëm i Ballkanit Perëndimor me BE-në. Prandaj, anëtarësimi jo vetëm përmes procesit të zgjerimit, gjegjësisht negociatave ndërmjet Bashkimit Evropian dhe vendeve të Ballkanit Perëndimor, por edhe përmes një plani të veçantë që do të mundësonte ndihmë më të madhe financiare, në radhë të parë për projektet e infrastrukturës”, shpjegon Novakoviq.

Ai nuk ka dyshim se fokusi i administratës së re evropiane, kur bëhet fjalë për rajonin, do të jenë edhe problemet e vjetra - parandalimi i përhapjes së mundshme të konfliktit nga Evropa Lindore në Ballkan.

“Përfaqësuesja e re e lartë për politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë dhe nënkryetarja e KE-së, Kaja Kalas, ka njoftuar tashmë joformalisht se Ballkani Perëndimor është një nga prioritetet, mbi të gjitha në aspektin e sigurisë, në kuadër të gjithçkaje që po ndodh në lindje të Evropës dhe rreziku i ndonjë konflikti të mundshëm të përhapur në këtë rajon”, thekson Novakoviq.

Tensionet, por edhe ngërçi në dialogun Beograd-Prishtinë, beson ai, padyshim që do të jetë një nga temat, por në margjinat e këtij takimi.

“Unë nuk pres që të jetë tema e vetë takimit, por takime të veçanta me liderët sigurisht që do të mbahen mënjanë për të shqyrtuar situatën. Ne pamë që Lajçak ishte në Beograd dhe Prishtinë javën e kaluar dhe pyetja është nëse ai po përpiqet të bëjë diçka përmes dialogut zyrtar. Përshtypja ime është se duhet të ketë një riformatim të ri të gjithçkaje. Tashmë kemi dëgjuar se vetë Kalas është shumë i interesuar për çështjet që kanë të bëjnë me dialogun”, thekson Novakoviq.

Parimi i "tri C"

Profesori i së drejtës evropiane nga Prishtina, Avni Mazreku, nuk ka dyshim se takimi i kreut të Komisionit Evropian me liderët e Ballkanit Perëndimor është sinjal pozitiv për rajonin, por edhe se administrata e re europiane do të vazhdojë me politikën e “tri C” – kushtëzimi i shteteve të rajonit kur bëhet fjalë për anëtarësimin në BE, por edhe marrja e fondeve nga Plani i Rritjes.

“Mendoj se politika e re, si dhe ajo e mëparshme e Bashkimit Evropian në lidhje me promovimin e vendeve për anëtarësim në BE, do të funksionojë në parimin e politikës “tri C” (përmbushja e detyrimeve, kushtëzimi, komunikimi). Do të jetë një 'politikë e kushtëzuar' që do të zhvillohet përmes komunikimit të vazhdueshëm midis Bashkimit Evropian, Komisionit Evropian dhe vendeve që aspirojnë të anëtarësohen në Union. Po kështu, do të zbatohet përmes një 'politike të kushtëzuar' që këto vende të ndërmarrin veprime të caktuara ose të përmbushin disa kritere për të arritur në nivelin e tretë, 'C të tretë', pra 'procesin e konsolidimit të shtetit'. Kjo do të thotë se gjithçka do të bëhet me komunikim të vazhdueshëm, duke kushtëzuar vendin kandidat, me synimin për të konsoliduar institucionet e atij vendi. Mendoj se kjo politikë “tri C” do të zbatohet edhe për fondet e reja të Bashkimit Evropian për Ballkanin Perëndimor”, thekson Mazreku për Kosovo online.

Duke komentuar zgjedhjen e komisionerëve të rinj, si dhe takimin që liderët e Ballkanit Perëndimor do të kenë me kryetaren e KE-së, Ursula von der Lejen, Mazreku thekson se ky është një sinjal pozitiv.

“Ajo do të vazhdojë të udhëheqë Komisionin Evropian edhe për pesë vitet e ardhshme dhe kjo është pozitive për Ballkanin Perëndimor sepse është e njohur me specifikat dhe problemet e rajonit, por edhe me sfidat e tjera globale që ndikojnë në funksionimin e Bashkimit Evropian. Në këtë kontekst, mendoj se kjo është diçka pozitive”, ka përfunduar Mazreku.

Gjeopolitika dhe ekonomia

Drejtori i programit të organizatës “Ruga e Trete e Re”, Dimitrije Milliq, vlerëson në intervistën për Kosovën online se Komisionit të ri Evropian do të ngarkohet me një politikë të jashtme më efektive të BE-së në pozicionimin gjeopolitik të Evropës, prandaj do të fokusohet në forcimin e ndikimit të saj “në oborrin e saj”, pra në zonën e Ballkanit Perëndimor.

“Ursula von der Lejen njoftoi tashmë në Komisionin e mëparshëm Evropian se do të jetë një komision gjeopolitik, domethënë do të merret jo vetëm me çështje teknike, burokratike, por edhe me një politikë të jashtme më efektive në pozicionimin e Bashkimit Evropian në skenën botrore. Është e vështirë të pritet që ajo të ketë më shumë ndikim jashtë rajonit të saj më të ngushtë nëse oborri i saj i brendshëm, që është Ballkani Perëndimor, nuk është plotësisht i qetësuar dhe marrëdhëniet janë normalizuar plotësisht dhe në një farë mënyre ato vende nuk janë aleatë të BE-së, nëse jo anëtarë”, thotë Milliq për Kosovo online.

Ai vlerësoi se fokusimi më i madh i BE-së në Ballkanin Perëndimor e ka aktualizuar luftën në Ukrainë, por rëndësinë e këtij rajoni e ka theksuar kriza e emigrantëve.

“Sigurisht që lufta në Ukrainë e ka aktualizuar çështjen e politikës së jashtme dhe të sigurisë të BE-së, madje edhe ndaj rajonit tonë. Por, do të thosha se migrimi është çështja që theksoi më së shumti rëndësinë e rajonit tonë”, thekson Milliq.

Ai kujton se kriza e emigrantëve, e cila filloi në vitin 2014, pas katër vitesh ishte në kulmin e saj dhe vazhdon ende.

“Nëse vendet tona të rajonit nuk do të kishin bashkëpunuar në atë sferë, do të dukej shumë më kaotike dhe problematike për BE-në. Për sa i përket migracionit dhe sigurisë, Ballkani Perëndimor është shumë i rëndësishëm për Bashkimin Evropian”, thekson Miliq.

Ai shton se ekonomia do të vazhdojë të jetë në krye të agjendës së bashkëpunimit sepse BE-ja është partneri më i madh ekonomik për të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor.

“Në të gjitha vendet e rajonit tonë, BE-ja është partneri kryesor ekonomik. Për shkak të mjedisit gjeografik, ata janë natyrshëm të orientuar drejt BE-së dhe prandaj është e vështirë të injorosh politikisht Bashkimin nëse je i lidhur ekonomikisht nga natyra dhe gjeografia”, thotë Milliq.

Ai beson se çështja e ndihmës së BE-së për Ballkanin Perëndimor është në të njëjtën kohë çështje e komunikimit politik ndërmjet liderëve dhe liderëve të Unionit.

Ai është i bindur se pavarësisht qëndrimeve negative për kreun e ri të vjetër të Komisionit Evropian, liderët e rajonit do të gjejnë një mënyrë për të arritur një bashkëpunim të mirë me të, si dhe me të gjithë anëtarët e administratës së re evropiane.

“Pavarësisht qëndrimit ndoshta negativ ndaj Ursula von der Lejen, ata do të duhet të gjejnë mënyra për të punuar me të dhe me anëtarët e tjerë të Komisionit Evropian, të cilët do t'u caktohen atyre për pesë vitet e ardhshme”, përfundon Milliq.