Heqja e institucioneve serbe në Kosovë: A i “mbyll sytë” BE apo nuk ka asnjë reagim ndaj veprimeve të Kurtit?

Asnjëherë më shumë njoftime dhe kurrë më pak shqetësim në Prishtinë për shkak të reagimeve të ashpra të bashkësisë ndërkombëtare ndaj mbylljes së institucioneve serbe. Për shumicën e bashkëbiseduesve të Kosovo online është një tregues se BE-ja nuk ka mekanizëm të vlefshëm - "karrotë dhe shkop" me të cilin mund të ndalonte lëvizjet e njëanshme, por edhe t'i sillte ngjarjet përsëri në tryezën e negociatave në Bruksel. Ata paralajmërojnë se në një situatë të tillë, administrata në largim e Kosovës, pavarësisht krizës institucionale në Kosovë, do të vazhdojë me veprime të tilla.

Shkruan: Gjorgje Baroviq

“Mbyllja e institucioneve minon përpjekjet për uljen e tensioneve”, tha në Prishtinë Përfaqësuesja e Lartë e BE-së për Politikën e Jashtme dhe të Sigurisë, Kaja Kallas.

Ajo theksoi se BE-ja po i heq gradualisht masat kundër Kosovës, por se kushti për heqjen e plotë është qetësimi i situatës në veri.

Më parë, edhe zëdhënësi i Bashkimit Evropian kërkoi gjithashtu që të shmangen "masat përshkallëzuese" nga autoritetet në Prishtina. Ai pa mëdyshje po i referohej serisë së inkursioneve dhe shfuqizimit të institucioneve serbe në veri, të cilat në atë moment kulmuan me hyrjen e policisë në NPK "Vodovod Ibar".

“I bëjmë thirrje kryeministrit në largim Kurti dhe autoriteteve në Kosovë që të ndalojnë këto mbyllje, të tregojnë përmbajtje dhe të shmangin përshkallëzimin e masave”, tha zëdhënësi i Unionit.

Në ditët në vijim, policia e Kosovës bastisi dhe mbylli Shërbimin Kombëtar të Punësimit, Institutin për Sport, Rini dhe Shërbime të Specializuara në Mitrovicën e Veriut dhe Pallatin e Sporteve, Kryqin e Kuq të Kosovës dhe Metohisë, Muzeun e Qytetit, Bibliotekën...

Në një sërë njoftimesh nga ambasada në Prishtinë pas këtyre veprimeve, ambasada gjermane njoftoi për Kosovën në internet se "operacione të tilla policore rrezikojnë të thellojnë më tej tensionet lokale dhe të minojnë përpjekjet për të fituar besimin e qytetarëve të prekur".

Një javë më vonë, një dush i ftohtë.

Ambasadori gjerman Jorn Rode tha në emisionin Rubicon në televizionin Klan Kosova se "strukturat parashtetërore duhet të zhduken".

“Tani është konfirmuar publikisht se kush qëndron pas Kurtit në mbylljen e institucioneve serbe, ndalimin e dinarit dhe mohimin e të drejtave të serbëve në Kosovë e Metohi! Shkelje brutale e së drejtës ndërkombëtare dhe Rezolutës 1244!”, tha drejtori i Zyrës për Kosovë e Metohi, Petar Petkoviq, duke reaguar ndaj pretendimit të diplomatit gjerman.

Karrota dhe shkopi

Historiani Stefan Radojkoviq thotë në një intervistë për Kosovo online se i gjithë problemi është një "karrotë dhe një shkop".

Bashkimi Evropian nuk ka një mekanizëm për ta detyruar Prishtinën: me ndëshkim ose shpërblim, të ndalojë lëvizjet e njëanshme. Njëkohësisht, ai thekson se vala e shfuqizimit të institucioneve serbe në Kosovë duhet interpretuar si një përpjekje e udhëheqësit të Lëvizjes Vetëvendosje dhe Kryeministrit me mandat teknik Aljbin Kurti për të fituar opinionin vendas në këtë mënyrë.

“Ai vlerëson se në nivelin politik të brendshëm, është më e rëndësishme për të që të tregojë qëndrueshmërinë e bindjeve të tij dhe ta mbajë këtë elektorat që ka, i cili është qartësisht në rënie. Ka një trend në rënie, megjithëse jo të mjaftueshëm që ai të bëhet një faktor i parëndësishëm ose margjinal në skenën politike midis shqiptarëve të Kosovës”, beson Radojkoviq.

Ai vlerëson se BE-ja ka treguar se nuk ka një mekanizëm të vlefshëm për të parandaluar veprimet e njëanshme.

“Për këtë arsye, presioni mbi ambasadat është rritur. Prandaj, nuk është më BE-ja ajo që krijon ose zbaton disa mekanizma sanksionesh kundër administratës së Prishtinës, por tani janë bisedime dypalëshe midis ambasadave dhe përfaqësuesve të administratës së Prishtinës. Mesazhi delikat është se BE-ja nuk ka kapacitet të mjaftueshëm për ta inkurajuar Kurtin të sillet më mirë, se nuk ka ‘karrotë’, por nuk ka as ‘shkop’”, specifikoi Radojkoviq.

Ai shpjegon se Prishtina është e bllokuar kur bëhet fjalë për anëtarësimin në Këshillin e Evropës dhe se mund të përballet me disa pasoja të tjera nga zbatimi i hapave të njëanshëm, por se kjo është e gjitha që BE mund të bëjë.

“Në thelb, në Prishtinë, dhe veçanërisht nga administrata e Kurtit, u vlerësua se është më e rëndësishme që ai të mbajë qëndrimet e tij politike, të tregohet i pakorruptueshëm, si dikush që 'vetëvendos' për kauzën shqiptare, dhe disa do të thoshin për kauzën e madhe shqiptare. Dhe ajo që po arrijmë indirekt është se komuniteti serb në Kosovë dhe Metohi do të vuajë më shumë sepse marrëveshja e Brukselit tani është absolutisht e vdekur dhe kjo është diçka që ai premtoi ndër të tjera”, konsideron ky historian.

Ai specifikon se pasoja e një politike të tillë është moszbatimi i Marrëveshjes së Brukselit nga Prishtina.

Një ndëshkim i mundshëm për këtë do të ishte bllokimi i procesit të anëtarësimit në BE, por Radojković thekson se Unioni ka problemin e "mungesës së karotave" sepse është përcaktuar tashmë se zgjerimi përfundimtar në Ballkanin Perëndimor do të kufizohet në Malin e Zi ose në Shqipëri.

"Si për Beogradin ashtu edhe për Prishtinë është e qartë se mospërmbushja e Marrëveshjes së Brukselit nuk ka pasoja sepse nuk është planifikuar asnjë zgjerim. Po, ndoshta do të ndihet në pjesën që ka të bëjë me donacionet, disa investime direkte, ekzistencën e një anëtari të Këshillit të Evropës, por në thelb më duket se administrata e Kurtit e përdori këtë periudhë për ta zbrazur Unionin e ardhshëm të Komunave me shumicë serbe nga çdo përmbajtje, kështu që ndoshta nuk do të ketë më serb në Kosovë dhe Metohi", konsideron Radojkoviq.

Prandaj, ai është i bindur se udhëheqësi i Lëvizjes Vetëvendosje, Albin Kurti, do të përpiqet të mbetet një “faktor i rëndësishëm”.

"Mendimet e tij janë afatshkurtra: të përpiqet të mbetet një faktor i rëndësishëm, të vonojë konstituimin e kuvendit dhe të tregojë palëkundje para elektoratit të tij. Dhe kjo tani përshkruan këtë krizë politike në administratën e Prishtinës", thot ai.

Për Kurtin, pyetjet më të rëndësishme për momentin janë nëse ai mund të bjerë dakord të mbështesë Vjos Osmanën apo nëse do të ketë një qeveri kalimtare me të cilën Kosova do të hyjë në zgjedhjet lokale në vjeshtë dhe në zgjedhjen e një presidenti të ri në fillim të vitit të ardhshëm.

“Dhe kjo është arsyeja pse, në thelb, ai nuk duhet të dorëzohet. Ai duhet të jetë këmbëngulës ndaj jashtë, ndaj presioneve të jashtme, por gjithashtu duhet të jetë ekstrem ndaj serbëve. Sepse duket se këto dy çështje janë të lidhura kur bëhet fjalë për administratën e Prishtinës. Sjellja e Prishtinës ndaj komunitetit serb është një nga kushtet që ajo të integrohet në organizatat ndërkombëtare”, specifikoi Radojkoviq.

Kriza e dialogut

Belgzim Kamberi, bashkëpunëtor i Institutit "Musine Kokalari", e sheh problemin thelbësor në krizën e dialogut nën kujdesin e BE-së.

Kjo është arsyeja pse nuk ka dyshim se Albin Kurti, pavarësisht kritikave të BE-së, do të vazhdojë me mbylljen e institucioneve serbe në veri të Kosovës.

“Jemi në një situatë që nuk është më e re. Kurti vazhdon të ushtrojë pushtetin e tij duke mbyllur ato që quhen ‘institucionet paralele të Republikës së Serbisë’ në veri të Kosovës. Ai po e bën vetë, përmes institucioneve të Kosovës, dhe nga ana tjetër kemi bashkësinë ndërkombëtare që kërkon që kjo të zgjidhet përmes dialogut midis Kosovës dhe Serbisë në Bruksel. Por situata është e njëjtë, nuk ka ndryshim”, tha Kamberi për Kosovo online.

Ai thekson se situata aktuale është dëshmi e një krize në procesin e dialogut.

“Dialogu në Bruksel është në krizë sepse ideja ishte që integrimi i serbëve, veçanërisht nga veriu, dhe mbyllja e institucioneve të Republikës së Serbisë në veri dhe përfshirja në integrimin në institucionet e Kosovës, do të arrihej përmes dialogut midis Kosovës dhe Serbisë në Bruksel. Dhe kështu ishte deri para dy vitesh. Por, meqenëse kemi një krizë dialogu në Bruksel, kemi edhe një situatë ku këto institucione tani po mbyllen ‘në emër të sundimit të ligjit, ligjit dhe gjërave të tjera...’. Por, mendoj se situata në veri është provë se kemi një krizë të madhe në dialog”, thekson Kamberi.

Kjo është provë, shton ai, si e joefikasitetit ashtu edhe e moszbatimit të asaj që u ra dakord në Bruksel dhe Ohër.

“Derisa të ketë përparim në zbatimin e asaj marrëveshjeje, mendoj se do të kemi të njëjtën situatë dhe se nga njëra anë do të kemi qeveritë e Kosovës që do të vazhdojnë të përpiqen të integrojnë veriun përmes ligjit, dhe nga ana tjetër do të kemi edhe më shumë serbë nga veriu i Kosovës jashtë institucioneve. Nga ana e tretë, do të kemi deklarata, deklarata nga diplomatë evropianë dhe perëndimorë që do të kërkojnë që gjithçka të zbatohet brenda dialogut, por situata në terren nuk do të ndryshojë”, specifikon ky analist.

Ai beson se është një "vakum institucional", por edhe joefektivitet i BE-së në terren, prandaj vlerëson se administrata aktuale në Prishtinë do të vazhdojë të mbyllë institucionet serbe në veri të Kosovës.

“Pushteti ekzekutiv aktual në Prishtinë do të vazhdojë të përpiqet të mbyllë institucionet që funksionojnë nën kujdesin e Serbisë në Kosovë. Kjo do të vazhdojë derisa të ketë një rikthim të efikasitetit në dialogun midis Kosovës dhe Serbisë dhe të fillojë zbatimi i marrëveshjeve të arritura në Bruksel. Deri atëherë, kjo situatë do të vazhdojë”, paralajmëron Kamberi.

Paparashikueshmëria dhe pasojat

Bashkëpunëtori i OJQ-së Aktiv, Zoran Saviq, është i bindur se lëvizjet e fundit të njëanshme të Prishtinës tregojnë se masat e BE-së kundër Kosovës nuk po japin rezultate, prandaj duhet të presim lëvizje të paparashikueshme nga Aljbin Kurti në të ardhmen, të cilat do t'i shkaktojnë vuajtje komunitetit serb.

"Padyshim, masat e futura nga BE-ja në Kosovë nuk po japin rezultate. Thjesht, qeveria tani në largim vazhdon të mbyllë të gjitha institucionet serbe pa asnjë 'mbështetje' dhe në fund popullsia vuan më shumë. Ata përsëri do të duhet të kërkojnë të gjitha këto shërbime që kishin në Serbinë qendrore", tha Saviq për Kosovo online.

Ai shton se është çështje spekulimesh nëse administrata e re evropiane do të çojë në ndryshime në terren, por edhe në një rikthim në dialog.

"E vetmja gjë që na mbetet është të shohim nëse ndoshta ky grup i ri evropian me Kaja Kalas dhe Sorensen si ndërmjetës në dialog do të sjellë ndonjë përparim në mënyrë që të dyja palët të kthehen në dialog. E vetmja gjë që na mbetet është të presim", thekson Saviq.

Ai paralajmëron se gjatë mandatit të tij të fundit, Albin Kurti tregoi se është “i paparashikueshëm” dhe se mungesa e një reagimi më vendimtar nga bashkësia ndërkombëtare për komunitetin serb në Kosovë do të thotë se “ata mund të presin çdo gjë” në të ardhmen.

“Siç e kemi parë deri më tani, në katër ose pesë vitet e fundit, Kurti është vërtet i paparashikueshëm. Javën e kaluar, brenda një dite, patëm mbylljen e tre ose katër institucioneve njëherësh, kështu që gjithçka është në sferën e spekulimeve. Por, duke pasur parasysh se nuk ka një reagim më të fortë nga bashkësia ndërkombëtare, si nga BE-ja ashtu edhe nga ambasada në Prishtinë, mund të presim vërtet çdo gjë”, thekson Saviq.