Çfarë i mësuan Evropës Sllovakia dhe Serbia në Moskë

Shkruan për Kosovo online: Srgjan Garçeviq, themelues i The Nutshell Times

Vendimi i presidentëve të Serbisë dhe Sllovakisë, Aleksandar Vuçiq dhe Robert Fico, për të marrë pjesë në kremtimin e 80-vjetorit të fitores në Luftën e Dytë Botërore në Moskë, pritej që të tërhiqte vëmendje në mbarë botën, veçanërisht në Evropë.

Udhëtimi i tyre drejt Moskës ishte sfidues jo vetëm politikisht, por edhe fizikisht. Që nga momenti kur njoftuan synimin e tyre për të udhëtuar drejt Rusisë, të dy liderët u përballën me kritika si në vendet e tyre, ashtu edhe nga kolegët evropianë, përfshirë udhëheqjet e Letonisë dhe Lituanisë, të cilat u ndaluan atyre fluturimin mbi hapësirën e tyre ajrore. Kjo nënkuptonte që Vuçiq dhe Fico duhej të ndërmerrnin një udhëtim maratonik përmes Detit të Zi dhe Detit Kaspik, si dhe përmes qiellit të pasigurt të Rusisë jugore, për t’u bashkuar me liderë të tjerë, përfshirë Xi Jinping, Lula da Silva dhe nikoqirin Vladimir Putin. Nuk është për t’u habitur që ministrja e Jashtme e BE-së, Kaja Kallas, deklaroi se Fico është në "anën e gabuar të historisë".

Megjithatë, të dy udhëheqësit meritojnë merita, nëse jo lavdërime, për dhënien e mësimeve të rëndësishme kontinentit të tyre.

Mësimi i parë është rëndësia e të kujtuarit të historisë dhe mësimeve të Luftës së Dytë Botërore. Edhe pse rendi i pasluftës është braktisur tashmë, mësimet e asaj që do të thotë një konflikt i vërtetë kontinental duhen mbajtur mend, sidomos sepse brezat e rinj në Evropë, jashtë Ballkanit, nuk e kanë përjetuar se ku mund të çojë një zhurmë armësh, dhe se pozicioni në "anën e duhur të historisë" nuk është diçka që një burokrat mund ta matë, por për të cilën luftohet me gjak.

Po aq e rëndësishme, ato treguan kuptimin e vërtetë të luftës për interesin dhe sovranitetin kombëtar. Një nga mendimtarët kryesorë botërorë mbi marrëdhëniet ndërkombëtare pas "fundit të historisë", Filip Kanlif, thekson nevojën për të rizbuluar interesin kombëtar pas dështimit të liberalizmit global.

Shumica e sulmeve ndaj Vuçiqit dhe Ficos tingëllonin më pak si kritika politike objektive, dhe më shumë si anatema kuazi-religjioze. Kjo është veçanërisht e vërtetë në lidhje me referimin e vazhdueshëm në "anën e drejtë të historisë".

Pavarësisht rrënjëve të saj në perceptimin vig dhe hegelian të botës, ky koncept u popullarizua së fundmi nga "profeti" i liberalizmit global, Barak Obama. Megjithatë, duhet kuptuar se apoteoza e liberalizmit global – ngritja e tij në një fe sekulare, e shkëputur nga çdo praktikë reale politike – ndodhi pikërisht në momentin kur dështoi të përmbushë premtimet e veta. Gjatë presidencës së Obamës, pavarësisht premtimeve të ideologjisë dominuese, shoqëritë nuk u bënë as më të barabarta dhe as më të drejta. Për më tepër, liberalizmi globalist nuk i ndihmoi ndjekësit e tij të tejkalojnë jo vetëm Kinën dhe Rusinë, por as të përballojnë sfida të tjera gjeopolitike. Me dështimet e Pranverës Arabe dhe me protestat në Venezuelë, Hong Kong dhe Gjeorgji, duket se atraktiviteti i liberalizmit global si "produkt për eksport" ka rënë ndjeshëm krahasuar me periudhën e viteve 1990 dhe 2000.

Në një situatë ku Evropa kërcënohet me izolim, duke i mbaruar energjia dhe aleatët, në kthetrat e kuazi-fesë që po vdes të liberalizmit global, Fico dhe Vuçiç kanë treguar se ka një rrugë përpara. Është mënyra se si vendet e Evropës i shërbejnë kontinentit dhe BE-së duke u shërbyer qytetarëve të tyre. Është mënyra se si vendet evropiane ndërtojnë marrëdhëniet e tyre jo vetëm me SHBA-në, Rusinë dhe Kinën, por edhe me botën, duke kuptuar se si mund të punojmë dhe të zhvillohemi së bashku. Pas njëzet vitesh akuzash të ndërsjella për shfrytëzim brenda BE-së, a do të preferonin taksapaguesit të paguanin më shumë për zhvillimin e Sllovakisë dhe, përfundimisht, të Serbisë, apo do të preferonim të kujdeseshim për ekonomitë tona?

Siç ka publikuar së fundmi ekonomisti serbo-amerikan Branko Millanoviq në platformën X, koha kur Evropa ofronte "leksione falas për botën", veçanërisht për vendet që ia dolën më mirë se ajo, ka marrë fund. Fakti që ka ardhur koha të mësojmë nga njëri-tjetri dhe të punojmë së bashku është i qartë, sepse shumë nga kompanitë më të mëdha evropiane, ashtu si edhe vetë shtetet, pavarësisht retorikës, vazhdojnë të shpresojnë për bashkëpunim me Kinën (pavarësisht retorikës së ashpër ndaj saj), vazhdojnë të varen nga gazi rus dhe dëshirojnë qasje në tregun amerikan.

Në fund, Vuçiq dhe Fico treguan se lidershipi ende do të thotë të rrezikosh veten për ato vlera për të cilat ka votuar vendi yt. Në kohët e vështira që na presin, duhet të mësojmë sërish guximin, duke përfshirë edhe guximin për të pranuar se parimet e vjetra kanë dështuar dhe për të ecur përpara.