Markoviq: Nevojitet kthimi te simbolet e 9 majit, kjo do të ishte një fillim i ri për Evropën

Politologu nga Shkupi, Nenad Markoviq, deklaroi se, pavarësisht që Dita e Evropës dhe Dita e Fitores përkojnë vetëm në kohë, simbolika e tyre duhet të jetë bashkuese dhe të përfaqësojë një fillim të ri për kontinentin evropian.

“Simbolika e të dy festave është dashur të jetë pozitive, bashkuese. Dita e Fitores simbolizon kapitullimin e Gjermanisë naziste para Bashkimit Sovjetik, dhe përkon me të njëjtën ditë si Dita e Evropës, e cila është shpallur menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore, diku në vitet ’60. Megjithatë, këto dy data në thelb do të duhej të simbolizonin një lloj fillimi të ri për kontinentin evropian,” tha Markoviq për Kosovo online.

Ai shpjegon se për Rusinë kjo datë është një simbol i "çlirimit" nga e keqja më e madhe e shekullit të 20-të - nazizmi.

"Në të njëjtën kohë, Dita e Evropës duhet të simbolizojë gjithashtu të gjitha vlerat që përfaqëson Evropa, siç janë toleranca, zgjidhja e konflikteve të rregulluara, uniteti dhe solidariteti. E gjithë kjo sot shoqërohet me një nocion mjaft të paqartë të vlerave evropiane. Në këtë kuptim, ishte simbolike dhe interesante, dhe nuk është rastësi që të dyja festat janë më 9 maj. Kjo datë ende shoqërohet me simbolikën e përfundimit të Luftës së Dytë Botërore”, thotë Markoviq.

Ai shton se pavarësisht faktit që shumë i ngatërrojnë këto dy festa: njëra kushtuar kapitullimit të Gjermanisë në vitin 1945, dhe tjetra në nder të "Deklaratës së Shumanit" në vitin 1950, e cila shënon fillimin e krijimit të BE-së, ato janë, thekson ai, të pajtueshme, por shkaktojnë fërkime për shkak të konfliktit midis Evropës dhe Rusisë.

"Tani mund të themi se ato janë paksa të ndryshme, në atë kuptim, dhe nuk do të thoja se nuk janë të pajtueshme, problemi është te data, por në një kuptim simbolik ato mund të përfaqësojnë diçka të ndryshme, ose të paktën njerëzit i perceptojnë këto dy gjëra ndryshe. Sidomos në këtë anë të ndarjes midis Rusisë dhe Evropës, kjo shkakton më shumë përbuzje dhe keqkuptim midis dy palëve, në vend që ajo datë t’i bashkojë ose disi t’i lidhë të dyja palët, të cilat në këtë moment janë ndoshta në marrëdhëniet historikisht më të këqija në shekujt e fundit”, specifikon Markoviq.

Ai thekson se datat historike as nuk mund të ndajnë, as të bashkojnë dhe se në dekadat e ardhshme është e nevojshme të gjendet një “qëllim pozitiv” që do të aktualizonte vlerat thelbësore të të dy festave, të cilat tani janë të dëmtuara nga “plagët” e luftës në Ukrainë.

“Do të shohim nëse kjo datë mund të rikthejë simbolikën e saj në kuptimin e bashkimit. Ajo që ndan, me siguri nuk e bën këtë data vetë — data nuk mund të jetë shkak i drejtpërdrejtë apo diçka e ngjashme, as ajo që ajo simbolizon nuk mund të jetë shkak për luftë apo ndarje. Rrethanat gjeopolitike dhe çështje krejtësisht të ndryshme janë ato që e kanë ndarë kontinentin. Data mund të ulë vlerën simbolike të vetes, le ta themi ashtu, dhe ndoshta një ditë ajo datë do të na bashkojë sërish, nëse gjërat qetësohen dhe arrihet ndonjë zgjidhje e arsyeshme, që për momentin nuk është në horizont,” shpjegon ky politolog.

Ai beson se edhe rajoni i Ballkanit Perëndimor përballet me problemin ku Beogradi, Prishtina dhe Shkupi i qasen Ditës së Evropës në mënyra të ndryshme, por te të gjithë mbizotëron zhgënjimi për shkak të ngadalësisë në procesin e anëtarësimit në BE.

“Beogradi dhe Prishtina nuk i referohen kësaj date, nuk kanë mirëkuptim, e as që ka ndonjë përparim në marrëdhëniet e tyre dypalëshe, dhe gjendja nuk është më e mirë as në Maqedoni, sepse opinioni publik sillet në mënyrë cinike ndaj Ditës së Evropës. Ekziston një zhgënjim i madh për shkak të procesit shumë të gjatë të integrimeve evropiane dhe mosmarrëveshjeve të dhimbshme dypalëshe që na janë ngarkuar në vetë procesin dhe që janë të inkorporuara në kornizën negociuese,” thekson Markoviq.

Kjo reflektohet edhe në opinionin publik maqedonas, të cilin ai e quan “të lodhur dhe cinik”.

"Do të thoja gjithashtu me një dozë përbuzjeje, e cila është ndoshta rezultat i gjithçkaje që ka ndodhur në 20, 30 vitet e fundit. Sidomos që nga momenti që u bëmë vend kandidat, kur nënshkruam Marrëveshjen e Stabilizim-Asociimit rreth vitit 2001 e tutje. Në këtë kuptim, nuk mendoj se 9 Maji ka të njëjtën rëndësi si Dita e Evropës siç kishte disa vite më parë ose para viteve 2005-2006 kur opinioni publik ishte shumë më pozitiv. Mbështetja për procesin e integrimit evropian mbetet e lartë, është vetëm deklarative, në thelb, Maqedonia nuk është më e gatshme për lëshime", pohon Markoviq.

Rezistenca më e madhe që Maqedonia e Veriut ka në lidhje me identitetin e këtij vendi.

"Do të shohim nëse do të ketë ndonjë lloj faktori X ose ndonjë lloj faktori kontribues që do të ndryshojë mendimin tonë. Nuk shoh diçka të tillë në horizont, dhe gjithashtu zvogëlon dëshirën e elitave politike vendase për të punuar mbi këtë çështje, dhe për këtë arsye për t'u angazhuar në një axhendë reformash më serioze. Tani do të shohim nëse kjo e brendshme, pa këtë faktor ndërhyrjeje të jashtme, do të ndodhë dhe me çfarë cilësie, por do të presim pak për këtë", thotë Markoviq.

Kur bëhet fjalë për Beogradin dhe Prishtinën, ai përmend edhe ekzistencën e "status quo-së", pa shenja përparimi në procesin e dialogut.

Kjo justifikohet me arsye politike.

"Në fakt, e shoh qëllimin, por nuk shoh ndonjë motivim që asnjëra palë t'i qaset zgjidhjes së problemit, sepse atëherë shumë karriera politike ndoshta do të dështonin. Prandaj, një konflikt i tillë është ideal për të ndërtuar një numër të pafund karrierash politike dhe për të shfrytëzuar kapitalin politik që ju është imponuar nga një mosmarrëveshje dypalëshe kaq radikale dhe e pazgjidhshme", beson Markoviq.

Prandaj, ai nuk sheh ndonjë zgjidhje të shpejtë që të paktën do t'i përmirësonte ato gradualisht.

"Por unë besoj se të paktën aspekti i sigurisë mund të kontrollohet dhe se nuk do të ketë shpërthime dhe provokime të reja nga të dyja palët, gjërat mund të zgjidhen pak më paqësisht. Diçka që nuk e dimë nëse do të bëhet realitet dhe është vetëm dëshira ime, do ta shohim nëse është një dëshirë boshe apo e vërtetë", është i bindur Markoviq.

Ai i sheh shkaqet edhe në "realitetin gjeostrategjik që errëson faktet".

"Realiteti gjeostrategjik errëson shumë gjëra, nga perspektiva e Maqedonisë. Kur dëgjon se pas 20 vitesh përpjekjesh serioze për t'u bashkuar me Bashkimin Evropian, që papritmas Moldavia dhe Ukraina të fitojnë njëfarë avantazhi, dhe Gjeorgjia, ju është e qartë se gjeopolitika shpesh dikton trendet dhe se ju jeni mjaft të pafuqishëm të bëni diçka në lidhje me të. Nuk e di nëse i errëson faktet, por errëson gjithçka që kemi tentuar të bëjmë për 20 vjet, duke përfshirë, të themi, mosmarrëveshje dypalëshe shumë të dhimbshme, njëra e zgjidhur tashmë, njëra në proces zgjidhjeje ose në proces moszgjidhjeje, për të qenë më të saktë, dhe errëson të gjitha përpjekjet tona në aspektin e afrimit me atë Bashkim dhe ndërmarrjes së diçkaje në nivel gjeopolitik, në nivel të politikës së jashtme”, thotë Markoviq.

Ai është i bindur se "tonet e larta emocionale në Evropë aktualisht po i errësojnë mundësitë për paqe dhe prosperitet".

"Agresioni rus kundër Ukrainës ka çuar absolutisht në një realitet të ri gjeopolitik në të cilin mendoj se të gjitha palët kanë humbur rrugën. Evropa e ka kuptuar se sa e përçarë është dhe sa shumë ndonjëherë i mungon aftësia për të reaguar në mënyrë të bashkuar, ajo e ka kuptuar se po përballet ndoshta me sfidën më serioze të reformave të brendshme në mënyrë që të jetë në gjendje të marrë vendime më të mira në mënyrë më efektive. Potencialisht, nuk e di nëse do të ndodhë apo jo, shpesh më etiketojnë si një dashnor i luftës, jo, nuk jam një dashnor i luftës, as nuk jam një dashnor i ndonjë lloj konflikti, por Evropa ndoshta do të militarizohet në periudhën e ardhshme”, thotë Markoviq.

Kjo shpjegohet me prioritetet e reja të BE-së, të cilat janë bërë siguria dhe militarizimi i Evropës.

"Evropa ndihet e pasigurt, kontinenti është i pasigurt dhe të gjitha ato para mund të investohen në progres, mund të deklarohen për kërkim dhe zhvillim, mund të investohen në arsim dhe shërbime sociale, të cilat ndoshta do të shohim se në cilin drejtim do të shkojnë. Ndoshta Evropa, ashtu siç është, do të qetësohet nëse konflikti ruso-ukrainas qetësohet dhe kthehet në mënyrat e saj të vjetra të mosarmatosjes dhe mosmilitarizimit. Megjithatë, nuk e di nëse kjo rrugë e kthyeshme apo e pakthyeshme që kemi ndjekur është një lloj lufte e re e ftohtë latente, ndoshta me intensitet të ulët, që errëson gjykimin e duhur”, specifikon ai.

Ai është skeptik se mund të ndodhin ndryshime, veçanërisht në marrëdhëniet e reja dhe akoma më të tensionuara gjeopolitike.

“India dhe Pakistani po hyjnë në luftë, duke e komplikuar më tej situatën në pjesë të tjera të botës, diçka që me shumë gjasë mund të ketë efekt domino në pjesë të tjera të kontinentit aziatik apo të prishë atë ekuilibër të brishtë në pjesë të tjera të botës. Situata në Palestinë gjithashtu nuk është e mirë, marrëdhëniet mes Izraelit dhe Palestinës, do të shohim se ku do të çojnë të gjitha këto. Në çdo rast, shumë konflikte mikro — që tashmë nuk janë më mikro, por makro konflikte në rajone të ndryshme të botës — të lidhura në një zinxhir, me shumë mundësi mund të sjellin pasoja shumë të pafavorshme dhe të na pengojnë edhe më shumë që të vlerësojmë saktë drejtimin që duhet të ndjekim. Ajo që është e rëndësishme për ne është përfundimi i krizës në Ukrainë, të jemi pragmatikë dhe të shohim nëse administrata amerikane mund të ndihmojë këtu apo jo, nëse Evropa mund të bëjë ndonjë lëshim, të ndërmarrë hapa më të mençur, të shtrijë dorën dhe të shohim nga të shkojmë që këtej, edhe pse duket se nuk ka vullnet për një gjë të tillë as nga palët ndërluftuese, e as nga ata që janë të përfshirë në mënyrë indirekte në vetë procesin,” beson Markoviq.

Përgjigjet mund të vijnë vetëm me përfundimin e luftës në Ukrainë, por ky politolog dyshon se kjo do të ndodhë së shpejti.

“Le të shpresojmë se në të ardhmen mund të ketë përpjekje për ta arritur këtë. Ukraina po tregon vendosmërinë e saj për të përfunduar luftën. Rusia ka dërguar sinjale të tilla, pastaj është dukur sikur ka ndryshuar mendje. Megjithatë, mendoj se ka ardhur koha për t’i dhënë fund të gjitha lëshimeve nga të gjitha anët. Ato ndoshta do të jenë të dhimbshme, por të domosdoshme për t’i dhënë fund këtij konflikti,” përfundoi Markoviq.