Përvjetori i fillimit të bombardimeve të NATO: Traumë dhe frikë për një jetë

Njëzet e gjashtë vjet pas bombardimeve të NATO-s në Republikën Federale të Jugosllavisë, dëshmitë e njerëzve që i mbijetuan asaj periudhe janë ende prekëse. Petar Janaçkoviq, Zorica Zhivulov dhe Dushanka Vlahoviq nga Mitrovica e Veriut kujtuan frikën, privimin dhe shkatërrimin gjatë 78 ditëve të bombardimeve. Jeta nën bomba, traumat që mbetën edhe pas përfundimit të bombardimeve, por edhe forca e bashkimit, janë pjesë përbërëse e kujtesës së tyre.

Pavarësisht rrethanave të ndryshme në të cilat u gjendën – qofshin duke punuar në një fabrikë, duke qëndruar në strehimore apo duke u kujdesur për familjen e tyre – të intervistuarit theksojnë se frika dhe pasiguria i shoqëronin çdo ditë, ndërsa tingujt e sirenave dhe shpërthimeve u bënë pjesë e përditshmërisë së tyre. Ata ndajnë një ndjenjë padrejtësie për shkak të vuajtjeve të njerëzve të pafajshëm dhe shkatërrimit, por edhe krenari për solidaritetin dhe humanizmin që i ndihmuan të kalojnë momentet më të vështira.

Petar Janaçkoviq ishte në rrugën Vuçitrn-Sllatinë gjatë bombardimeve të NATO-s. Siç ka thënë ai, atij i është kërkuar të punojë edhe në një fabrikë galvanizimi dhe familja e tij ka qenë në fshatin e atëhershëm multietnik të Sllatinës.

Ai kujton se askush nuk e priste bombardimin – as serbët dhe as fqinjët shqiptarë.

"Ishte një situatë e lëvizshme, të gjithë e dimë, dhe vërtet kishim një strehë në fabrikë. Unë isha me gruan dhe fëmijët e mi në fshatin Sllatinë. I stresuar, të gjithë e dinë, ishte një magazinë ushtarake pikërisht afër fshatit tonë. Ishte mbuluar me dhe, vetëm çatia dukej, e bombarduan. Edhe shtëpitë tona ishin mjaft të dëmtuara në atë kohë. Mbaj mend, kishim një tarracë të madhe të gjitha prej xhami, e gjitha ishte e thyer. Fëmijët e mi ishin të vegjël, ishte një tronditje. “Një situatë e vështirë, shumë e vështirë”, kujton Janaçkoviq.

Janaçkoviq e kujton mungesën e ushqimit si një nga faktet më të vështira të 78 ditëve të bombardimeve.

"Gjëja më e vështirë ishte kur nuk kishim sende ushqimore, nuk kishim ushqim. Nëna ime ishte e sëmurë në atë kohë, kështu që e çova në Mitrovicë për mjekim. Më duhej të isha edhe në fabrikë, duke e mirëmbajtur banjën me zink. Për sa më përket mua, ato ishin trauma. Fëmijët ishin të vegjël në atë kohë, duhet ta kenë ndjerë edhe ata, është përcjellë nga ne tek fëmijët”, theksoi ai.

Zorica Zhivulov e ka përjetuar bombardimin në Mitrovicën e Jugut dhe siç tha ajo, kujtimet janë ende të freskëta edhe sot e kësaj dite, edhe pse kanë kaluar shumë vite, sepse traumat nuk mund të harrohen.

"Raketa e parë goditi kazermën në Bair. Ishte e tmerrshme. Unë ende e dëgjoj atë tingull edhe sot e kësaj dite, ndërsa afrohet, ke përshtypjen se do të të godasë," thotë ajo.

Ai gjithashtu kujton se fëmijët, të cilët në atë kohë ishin në moshë shkollore, ishin të traumatizuar dhe pyesnin çdo mbrëmje në orën tetë nëse do të bombardoheshin edhe sonte. Ata i kushtuan vëmendje vetëm sirenave, theksoi ajo në fillim, sepse ato ishin konstante më vonë.

“Edhe sot, kur dëgjoj fishekzjarre, nuk ndihem mirë”, shton Zhivulov.

Krahas bombave që binin nga qielli, stresuese për të ishin edhe vrasjet dhe rrëmbimet që ishin të zakonshme në atë periudhë. Të mbijetosh në atë periudhë të vështirë nuk ishte e lehtë, por populli serb, theksoi ajo, ruajti unitetin përmes ndarjes së ushqimit.

"Ne të gjithë kishim miell, u shoqëruam dhe pastaj këmbyem atë që kishim. Ne kishim një fqinje që punonte në një dyqan, erdhi qumështi dhe buka, jo në sasi, por ajo u sigurua që të na linte pak, për të gjithë ndërtesën dhe pastaj ndamë. Kush kishte patate, që kishte qepë, makarona, kështu ia dolëm", tha ajo, duke shtuar se i kanë mbijetuar inflacionit të vitit 1993 dhe se janë mësuar me varfërinë.

Siç shtoi ajo, gjatë periudhës së bombardimeve të padrejta, ajo kishte më shumë frikë për jetën e njerëzve të saj të dashur.

"Nuk e dini nëse është gjallë, nëse do të vdesë. Këto janë gjëra të tmerrshme, të gjitha këto janë trauma që lënë gjurmë për një jetë", theksoi Zhivulov.

Dushanka Vlahoviq kujton se gratë dhe fëmijët kaluan kohë në strehimore gjatë bombardimeve.

"Kur ra sirena, gjëja e parë që duhej të bënim ishte të qetësonim fëmijët. Pastaj të gjithë shkuam në strehë. Menduam se do të ishim të sigurt. Nuk kishim asnjë burrë në hyrje, sepse të gjithë ishin në rezervë. Mbyllëm derën e jashtme, kishim frikë nga shqiptarët, sepse ka ekstremistë edhe këtu dhe atje. Ishte e tmerrshme", thotë ajo.

Kishte një detyrim pune dhe në atë kohë ajo punonte si infermiere në njësinë e kujdesit koronar. Ai kujton se edhe atëherë kishte shqiptarë që trajtoheshin në Mitrovicën e Veriut dhe pohon se ata trajtoheshin si të gjithë pacientët e tjerë, pa dallim.

Jeta në strehimore, thotë ai, ishte e pazakontë për javën e parë, por më vonë ata u mësuan me të. Në strehimoret në mesin e serbëve ekzistonte një frymë ndihme dhe dhembshurie.

"Kishim një sobë me dru, ndezëm zjarrin, përgatitëm diçka për të ngrënë dhe u mësuam me të. Kur bombardimet ndaluan, thamë, "A të kthehemi në strehë për t'u ndenjur", sepse ishte kur kishte shoqëri. Të gjithë po zbrisnin, është një ndërtesë trekatëshe dhe rrinin jashtë. Ne kishim rezerva ushqimore sepse lajmëroheshin bombardimet. Kështu që ne e ndihmuam njëri-tjetrin. Nuk kishim Zoti e di sa, por mjaftonte për të gjithë. "Ne ndamë gjithçka që kishim," tha Vlahoviq.

Gjëja më e keqe që ajo kujton është sulmi me bombë në stacionin policor në veri.

"Kur ndaloi bombardimi, ne ishim pranë urës çdo natë, çdo ditë. Kur ishim të lirë, ishim pranë urës, e ruanim që njerëzit të mos kalonin për të na sulmuar. Fëmija i koleges sime ishte tre vjeç, më kujtohet që ajo e pyeti gjyshen nëse do ta ruante, si ata ruanin urën. Kjo i hyri në kokë fëmijës. Por kishte edhe shoqërim, dhe ne e tejkaluam këtë. Por padrejtësisht Serbia nuk e meritonte të bombardohej”, përfundoi ajo.