A është ligjërisht e mundur një marrëveshje paqeje ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës dhe çfarë do të sillte ajo?

Marrëveshja e paqes me Serbinë u kërkua nga zyrtarë të tjerë të Kosovës para Albin Kurtit dhe qeverisë së tij, të cilët morën një letër nga Beogradi ku thuhej se në fund të procesit të negociatave nuk do të kishte marrëveshje paqeje ndërshtetërore. Ndoshta kjo është arsyeja pse ministri aktual i Mbrojtjes së Kosovës, Ejup Macedonci, tani po e klasifikon si një nga temat që duhet të diskutohet para se të fillojë të marrë vendime për çështje të tjera në kuadër të dialogut.

Shkruan nga: Dushica Radeka Gjorgjeviq

Sido që të jenë motivet pas kërkesave të tilla të Prishtinës, interpretimet ligjore dhe materiali historik janë të paepur: marrëveshjet e paqes nënshkruhen nga shtetet, prandaj bashkëbiseduesit e Kosovo online bëjnë me dije se Serbia nuk mund të nënshkruajë një dokument të tillë me Kosovën.

Arritja e një marrëveshjeje paqeje, e cila nënkupton se asnjëra palë nuk mund të sulmojë tjetrën, duhet të jetë një pikë kyçe në procesin e dialogut ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, sipas ministrit të Mbrojtjes së Kosovës, Ejup Macedonci.

“Një nga kërkesat kryesore të kryeministrit të Kosovës është që të bëhet një marrëveshje paqeje para se të hyjë në procesin e dialogut dhe negociatave, d.m.th. një marrëveshje për mossulmim mes dy vendeve dhe kjo duhet të shërbejë si bazë e dialogut”, tha Maqedonci javën e kaluar.

Për marrëveshjen e paqes me Serbinë kanë folur edhe më parë politikanë të Kosovës, si ish-presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi apo ministrat e Jashtëm Bedjet Pacoli dhe Enver Hoxhaj, zëvendëskryeministri Hajredin Kuci.

Si atëherë, edhe tani, kjo ndërmarrje do të kishte të njëjtat pasoja juridike për Serbinë - nënshkrimi do të nënkuptonte njohjen e Kosovës, dhe duke pasur parasysh se dokumentet e tilla janë nënshkruar nga palët ndërluftuese më parë, mund të hapet edhe çështja e reparacioneve të luftës.

Profesori në pension i të drejtës publike ndërkombëtare, Millenko Kreqa, i cili ishte edhe gjyqtar ad hoc i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, thotë për Kosovo online se marrëveshjet e paqes i lidhin shtetet, gjë që Kosova nuk është në aspektin e së drejtës ndërkombëtare.

“Marrëveshjet e paqes nënshkruhen ndërmjet shteteve në kuptimin e së drejtës ndërkombëtare, dhe meqë Kosova nuk është shtet në kuptimin e së drejtës ndërkombëtare, atëherë kjo nuk është e mundur, pasi përfundimi i saj do të nënkuptonte njohjen e Kosovës si shtet”, thekson Kreqa.

Ai shton se Serbia sigurisht nuk ka qenë në konflikt, pra në luftë me Kosovën.

“Serbia mund të jetë në luftë me një vend, por nuk mund të jetë në luftë kur merr masa që të çojnë në shtypjen e një kryengritjeje të armatosur”, thotë bashkëbiseduesi ynë.

Për sa i përket dëmshpërblimeve të luftës, të cilat shpeshherë janë pjesë e marrëveshjeve të tilla, dhe mundësisë që Kosova të promovojë nënshkrimin e një dokumenti të tillë duke u udhëhequr nga ato motive, Kreça thekson se ndoshta edhe për këtë po inicohet, por se arritja e marrëveshjes është sigurisht e pamundur juridikisht për faktin se Kosova nuk është shtet.

Deklaratën e ministrit të Mbrojtjes së Kosovës, Ejup Macedonci, historiani Momçillo Pavlloviq e interpreton më shumë si provokim, sesa si ofertë serioze që do të kontribuonte në qetësimin e kësaj zone dhe përfundimin e tensioneve. Dhe ai thekson se, në aspektin juridik, Serbia nuk mund të nënshkruajë marrëveshje të këtij lloji me Kosovën.

“Nuk ka asnjë homolog në histori, një marrëveshje të ngjashme paqeje, edhe nëse nuk di diçka të ngjashme – që shteti qendror të nënshkruajë një marrëveshje të tillë me krahinën e saj separatiste, pra me administratën separatiste. Serbia e konsideron Kosovën si pjesë integrale të territorit të saj kombëtar, këtu bëhet fjalë për territor, jo për njerëz, dhe derisa Serbia të pranojë ose të detyrohet të heqë dorë nga një pjesë e territorit të saj, ajo nuk mund të nënshkruajë ligjërisht asnjë marrëveshje", thotë Pavlloviq për Kosovo online.

Marrëveshjet e paqes, siç shpjegon ai, rrallëherë nënshkruhen nga dy palë dhe ato nënshkruhen pas konflikteve të mëdha me një numër të madh aktorësh dhe një numër të madh garantuesish të normave të përfshira në marrëveshje të tilla.

“Këtu përmendet një marrëveshje dypalëshe për mossulmim apo një marrëveshje paqeje, në të cilën Serbia do të marrë përsipër të mos sulmojë – kë? Në Kosovë ka forca ndërkombëtare. Kosova po armatoset mirë, po përgatitet për luftë, a mendojnë vërtet se me ndihmën e aleancës së NATO-s do ta mbrojnë Kosovën nëse Serbia vendos të "ripushtojë" territorin e saj në një moment? Këtu nuk bëhet fjalë për mosdashjen apo dëshirën e Serbisë për të sulmuar Kosovën, por për respektimin e integritetit territorial të Serbisë, siç po thuhet tani për Ukrainën dhe vendet e tjera. Dhe se si do ta zgjidhim brenda kësaj dhe cilat janë kopset e holla që do ta lidhin krahinën e Kosovës me Serbinë, është një çështje krejtësisht tjetër që zgjidhet në dialog dhe do të zgjidhet në një moment. Si serbët, ashtu edhe shqiptarët, edhe sikur të donin, nuk mund të ndahen ashtu siç thuhet sot dhe si bëhet politika, sidomos nga autoritetet e Prishtinës. Ata duhet të jetojnë së bashku. Natyrisht, historia nuk qëndron dhe ndonjëherë rrethanat ndërkombëtare mund ta sjellin Kosovën apo Serbinë në një situatë të atillë apo të tillë dhe ai problem mund të zgjidhet vetvetiu”, thotë Pavlloviq.

Duke pasur parasysh se shumë marrëveshje paqeje gjatë historisë përfshinin çështjen e dëmshpërblimeve të luftës, Pavlloviq tregon se kjo do të ishte një nga pasojat e pritshme edhe në këtë rast, nëse një dokument i tillë do të nënshkruhej.

“Pas Luftës së Parë Botërore u nënshkrua Traktati i madh i Versajës, ku vendet kryesore pjesëmarrëse në atë luftë ranë dakord për disa klauzola të paqes dhe, për shembull, në marrëveshjen me Gjermaninë, e cila cilësohet si shkaku kryesor i Luftës së pare botërore jo Serbia, jo Gavrilo Principi, në 450 e më shumë faqe thuhet se cilat janë detyrimet e Gjermanisë ndaj Francës dhe ndaj vendeve të tjera. Serbia, si fituese e asaj konference në Versajë, ka lidhur marrëveshje të veçanta me Bullgarinë, p.sh. dhe e ka ngarkuar atë me dëme të luftës, edhe në bagëti të gjalla, dele, gjithçka që kanë shkatërruar bullgarët, veçanërisht në zonën e Serbisë jugore“, thekson bashkëbiseduesi ynë.

Ai shton se bëhet fjalë për marrëveshje ndërkombëtare dhe konflikte ndërkombëtare dhe se Serbia nuk ishte në luftë me Kosovën.

“UÇK-ja ishte dhe mbetet organizatë terroriste e cila më vonë u shndërrua në Forca të Armatosura të Kosovës me metoda të ndryshme, publike dhe sekrete, edhe pse në Marrëveshjen e Kumanovës absolutisht nuk thuhet se Kosova ka forcë të armatosur, sepse atëherë pse do të ishte aleanca e NATO-s në Kosovë? Serbia mund t'i bëjë anekse Marrëveshjes së Kumanovës me aleancën e NATO-s në kuptimin e respektimit themelor të sovranitetit, ndërsa në të njëjtën kohë Kosova ka autonomi thelbësore dhe reale ashtu siç duan ata”, thotë Pavlloviq.

Si opsion që mund të qetësojë gjithë Ballkanin, bashkëbiseduesi ynë përmend nënshkrimin e një dokumenti pak më ndryshe nga ai që propozon Maqedonci.

“Nëse, për shembull, të gjithë aktorët ndërkombëtarë do të ishin të interesuar për të, Serbia mund të nënshkruante një akt të përmbajtjes së njëjtë me të gjithë fqinjët e saj me të cilin Serbia do të garantonte integritetin e ish-republikave jugosllave dhe të shteteve ballkanike, por edhe që këto shtete të tjera të garantonin. Sovraniteti dhe integriteti i Serbisë në të gjithë hapësirën e saj. Në të njëjtën kohë, ne po flasim për territorin shtetëror, jo për njerëzit që jetojnë në ato territore. Bosnja dhe Hercegovina është shembulli më i mirë. Nëse në Kosovë jetojnë një milion e gjysmë shqiptarë dhe siç pretendon propaganda perëndimore dhe e tregojnë edhe ata, se nuk duan të jetojnë me serbët, dhe në të njëjtën kohë ka një numër të barabartë serbësh që jetojnë në BeH të cilët gjithashtu nuk duan të jetojnë në një federatë me boshnjakët apo me të tjerët, a nuk janë ato dy dëshira të njëjta? Ku qëndron dallimi? Konflikti i luftës ishte aty-këtu. Krimet janë bërë edhe aty edhe këtu. Vullneti i një populli respektohet në të njëjtën hapësirë ​​të vogël, por nuk respektohet në një tjetër. Por, këtu tashmë po flasim për një konferencë ndërkombëtare dhe një nivel tjetër të historisë që mund të qetësojë të gjithë Ballkanin”, përfundon Pavlloviq.

Duke theksuar temën e arritjes së marrëveshjes së paqes me të cilën Serbia dhe Kosova do të angazhoheshin të mos sulmonin njëra-tjetrën, Aleksandar Shluka nga OJQ-ja “Nisma e re shoqerore” sheh një tjetër përpjekje të autoriteteve kosovare për të larguar vëmendjen nga problemet aktuale.

“Kjo është imponimi i një teme tjetër nga autoritetet e Kosovës, temë që në thelb nuk është në fokus dhe që nuk është përmendur nga akterët ndërkombëtarë. Propozimi i bërë nga Maqedonci në fakt nënkupton nënshkrimin e marrëveshjes së paqes me të cilën Serbia dhe Kosova do të angazhoheshin që të mos sulmojnë njëra-tjetrën, por një marrëveshje të tillë tashmë e kemi pjesërisht. Nëse shikojmë nenin 3 të Marrëveshjes për rrugën drejt normalizimit, thuhet se, sipas parimeve të Kartës së Kombeve të Bashkuara, të dyja palët marrin përsipër të zgjidhin mosmarrëveshjet e tyre në mënyrë paqësore dhe jo të përdorin forcën. Natyrisht, duhet të pranojmë se kjo marrëveshje nuk është respektuar dhe nuk ka filluar të zbatohet, por një dispozitë e tillë në fakt ekziston. Prandaj mendoj se insistimi për një marrëveshje të re ndërkombëtare të paqes është vetëm një shpërqendrim nga problemet aktuale”, thotë Shluka për Kosovo online.

Siç shton ai, në mënyrë të ngjashme mund të lexohen edhe mesazhet që mund të dëgjohen për padinë e Kosovës kundër Serbisë, si dhe kërkesën për nënshkrimin e Marrëveshjes së Ohrit.

“Gjithmonë kemi ndonjë kërkesë shtesë, e cila nuk është përmendur më parë, e cila nuk i ndryshon rrënjësisht gjërat dhe që synon të vonojë zbatimin e gjërave që Kosova duhet t'i përmbushë, kështu që nuk do t'i kushtoja ndonjë rëndësi më të madhe kësaj çështjeje. Një marrëveshje e tillë nuk do të sillte asgjë të re dhe në fund të fundit nuk mund të garantonte mossulmim. Ato që janë garanci të qarta për të mos sulmuar janë situatat në fushë. Ne e dimë që NATO është e pranishme në Kosovë, se ka bazat e saj aty dhe vendet e NATO-s vazhdimisht theksojnë se kjo është një garanci e mjaftueshme që Serbia të mos sulmojë Kosovën. Dhe, marrëveshja si marrëveshje nuk do të garantojë shumë. Pra, ajo që ka rëndësi është besimi mes palëve. Ajo që është thelbësisht e rëndësishme është besimi mes palëve, e jo marrëveshja si e tillë”, vlereson Shluka.

Eksperti i sigurisë nga Prishtina, Nuredin Ibishi, beson se Serbia dhe Kosova nuk kanë nevojë për një marrëveshje të veçantë paqeje për mossulmim, por është i mendimit se për bashkëpunimin e tyre në mbrojtje do të mjaftonte nëse Serbia dhe Kosova do të ishin në të njëjtën aleancë, nëse është NATO apo ndonjë aleancë tjetër në nivel rajonal.

“Duhet të ketë bashkëpunim të mirë fqinjësor, pa akuza dhe pa pretendime territoriale të një shteti ndaj tjetrit. Nuk kërkohet një marrëveshje e veçantë, e veçantë jo-sulmimi. Një marrëveshje e tillë do të ishte në ndonjë aleancë, qoftë në një pakt të NATO-s apo në ndonjë nivel rajonal, në vend që të shkruante marrëveshje për mossulmim apo bashkëpunim të mirë në mbrojtje në baza bilaterale”, tha Ibishi për Kosovo online.