Llogaritjet paszgjedhore: A e kërcënon Kosovën “skenari bullgar”?

Rezultatet zgjedhore janë të qarta, për shumëkënd edhe të pritshme, por llogaritjet paszgjedhore mbeten tejet të ndërlikuara. Kurti dhe Lëvizja Vetëvendosje kanë marrë numrin më të madh të votave, por nuk kanë shumicën. Opozita, nga ana tjetër, e ka shumicën, por nuk dëshiron koalicione. Opsioni më realist është një qeveri pakicë me mandat të kufizuar, por të gjitha opsionet janë të hapura – përfshirë edhe “skenarin bullgar”, pra përsëritjen e zgjedhjeve, vlerësojnë bashkëbiseduesit e Kosovo online nga Prishtina dhe Beogradi.

Shkruan: Arsenije Vuçkoviq

Pavarësisht se procesi zgjedhor në Kosovë ende nuk ka përfunduar, shumica e analistëve pohojnë se po vjen një periudhë në të cilën do të jetë shumë e vështirë të formohet një qeveri e re që do të mund të përfundojë plotësisht mandatin e saj katërvjeçar.

Në një përllogaritje të tillë paszgjedhore, më shumë se 40 për qind e votave të fituara të Vetëvendosjes për këtë parti do të jenë një fitore Pirro sepse me shumë gjasa nuk do të mund të formojnë dot vetë qeverinë.

Politologu Avdi Smajlaj paralajmëron se nëse palët nuk arrijnë marrëveshje paraprakisht, procesi i formimit të qeverisë së re mund të çojë në një “ngërç institucional”.

“Kjo është një situatë që mund të na çojë në një ngërç institucional, një bllokadë. Mirëpo, meqë Vetëvendosje është fituese, i takon të bëjnë përpjekje për formimin e qeverisë”, tha Smajlaj.

Gjithashtu po shtohen pretendimet se ky “ngërç” mund të çojë në përsëritjen e zgjedhjeve.

“Kam frikë se jemi përballë një skenari bullgar, ku kemi zgjedhje të njëpasnjëshme, njëra pas tjetrës, sepse partitë politike janë të pakënaqura me rezultatet e tyre dhe nuk mund të formojnë një qeveri të qëndrueshme”, theksoi analisti Ilir Deda.

Periudha e krizës politike

Millosh Pavkoviq, bashkëpunëtor në Qendrën për Politika Evropiane, nuk ka dyshim se Kosova po hyn në një periudhë krize politike.

“Ne sigurisht që po hyjmë në një periudhë krize politike”, thekson Pavkoviq në një intervistë për Kosovo online.

Ai thekson se problemi më i madh është fakti se “potenciali i koalicionit të Vetëvendosjes është zero”.

“Asnjë parti shqiptare nuk dëshiron të formojë qeveri me ta”, thotë Pavkoviq.

Ai sheh tre mënyra se si Kosova mund të dalë nga situata e re, njëra prej të cilave është "skenari bullgar".

“Skenari i parë është që Kurti të arrijë të formojë qeveri me deputetë të komuniteteve joshumicë, me transferim të mundshëm nga partitë tjera shqiptare. Kjo do të ishte qeveria 'Kurti 3'. E dyta është 'koalicioni anti-Kurti' - një front, të gjitha partitë shqiptare plus Listën Serbe, e cila do të formonte qeverinë dhe Kurti do të shkonte në opozitë, gjë që është shumë problematike. Në historinë e politikës kosovare nuk ka ndodhur që Lista Serbe të jetë ajo që ka epërsi në formimin e qeverisë së re. Partitë shqiptare nuk kanë vendosur asnjëherë një hap të tillë. Kjo është arsyeja pse ne duhet të jemi të kujdesshëm për atë skenar”, thekson Pavkoviq.

Skenari i tretë janë zgjedhje të reja.

“Sipas ligjit të Kosovës, partia që fiton më shumë vota merr mandatin për të formuar qeverinë dhe ka 15 ditë për ta bërë këtë. Nëse nuk funksionon, mandatin do ta marrë kandidati i dytë për nga numri i votave, e nëse jo, do të mbahen zgjedhje të reja”, thotë Pavkoviq.

Ai kujton se kjo është e mundur sepse zgjedhjet lokale janë planifikuar për në vjeshtë, ndërsa zgjedhjet presidenciale në fillim të vitit të ardhshëm.

"Partitë do ta marrin parasysh këtë kur krijojnë koalicione të mundshme për të formuar një qeveri", thotë Pavkoviq.

Megjithatë, ai paralajmëron se opsioni i përsëritjes së zgjedhjeve, apo “skenari bullgar”, do të ishte më së paku i përshtatshëm për Listën Serbe dhe komunitetin serb në Kosovë.

“Një skenar i tillë sigurisht që nuk do t'i përshtatej Listës Serbe dhe komunitetit serb, sepse Kurti do të ishte kryeministër në një mandat teknik dhe ndoshta do të vazhdonte të përdorte kartën e tij nacionaliste dhe sovraniste për të bërë presion ndaj komunitetit serb për të forcuar më tej elektoratin e tij në disa zgjedhje të ardhshme”, thotë Pavkoviq.

Në të njëjtën kohë, me shpalljen e zgjedhjeve të reja, Kurti do të kishte kohë shtesë për të forcuar elektoratin e tij, prandaj pyetja është se si do të reagonte bashkësia ndërkombëtare ndaj një opsioni të tillë.

"Është gjithashtu shumë e pasigurt se si komuniteti ndërkombëtar do të pozicionohet drejt zgjedhjeve të reja dhe një fushate të re. Tendenca është që Kurti po e humb mbështetjen ndërkombëtare dhe ajo është ulur në nivel minimal”, saktëson ky analist.

Për partitë opozitare të bllokut shqiptar, skenari më i mirë do të ishte që të mbështeteshin nga partnerët kryesorë të Kosovës: SHBA, Franca, Gjermania dhe Britania e Madhe.

“Kjo mund ta dëmtojë Kurtin, por të ndihmojë opozitën që të marrë edhe më shumë vota dhe më pas të jetë në pozitë më komode për të formuar një qeveri në zgjedhjet e përsëritura edhe pa Listën Serbe”, beson Pavkoviq.

Realiteti i qeverisë së pakicës

Në të kundërt, profesori i universitetit të Prishtinës, Mazllum Baraliu, beson se formimi i një qeverie pakicë që do të kufizohet deri në prill të vitit të ardhshëm, kur planifikohen zgjedhjet presidenciale, është shumë më i mundshëm sesa "skenari bullgar".

“Unë nuk besoj në 'skenarin bullgar' sepse ishte mjaft serioz. Ata kishin katër ose pesë cikle zgjedhore në dy vjet. Por do të jetë e vështirë të formohet një qeveri e re. Çdo qeveri që do të formohet do të jetë pakicë dhe jetëshkurtër. Dhe me shumë gjasa do të zgjasë deri në prill të vitit të ardhshëm kur do të zgjidhet një president. Çfarëdo qeverie të jetë atëherë, do të duhet të ketë dy të tretat e deputetëve që të mund ta zgjedhë atë”, thotë Baraliu për Kosovo online.

Ai beson se opozita është e aftë të krijojë një qeveri të tillë, por edhe Vetëvendosja mund ta bëjë këtë.

“Do të jetë e vështirë, por mendoj se mund ta bëjë edhe opozita, nëse bien dakord të formojnë një qeveri të tillë pakicë. Por një gjë të tillë do ta bëjë edhe partia që fitoi zgjedhjet, Vetëvendosje me partitë e tjera në koalicion”, saktëson Baraliu.

Ai këtu sheh para së gjithash një aleancë të mundshme mes Vetëvendosjes dhe Partisë Demokratike të Kosovës.

“Madje, mendoj se me një koalicion mes Vetëvendosjes dhe njërës prej partive opozitare, në radhë të parë PDK-së, është e mundur të formohet një qeveri e qëndrueshme që mund të zgjasë shumë më shumë se një vit”, është i bindur Baraliu.

Në rast se nuk formohet qeveria e re, ky analist mendon se vakuumi në dialogun Beograd-Prishtinë do të vazhdojë.

“Derisa të formohet një qeveri e re, institucionet e reja nuk do të mund të zbatojnë asgjë në politikën e jashtme”, përfundon.

“Peshë në peshore”

Docenti i Fakultetit të Shkencave Politike në Beograd, Stefan Surlliq, ëahtë i bindur se në rrethanat e reja politike në Kosovë, pikërisht Lista Serbe mund të jetë faktori vendimtar ("peshorja politike") në formimin e Qeverisë së ardhshme të Kosovës.

Në një intervistë për Kosovo online, Surlliq shpjegon se kjo do të varet kryesisht nga qëndrimi i Lidhjes Demokratike të Kosovës (LDK) – partia e vetme që deri më tani nuk është deklaruar qartë se nuk do të formojë koalicion me Lëvizjen Vetëvendosje.

Nëse LDK tregon një qasje më fleksibile, mund të hyjë në koalicion me Vetëvendosjen ose të qëndrojë në qëndrimin e saj, duke i konsideruar zgjedhjet e reja si zgjidhjen e vetme.

“Në atë rast, mund të tingëllojë ekstreme, por Lista Serbe në fakt është ‘peshë në peshore’ që do të përcaktojë sjelljen e të gjithë aktorëve të tjerë politikë në Kosovë. Varësisht se si do të perceptohet Lista Serbe në parlament dhe ndoshta në koalicionin në të ardhmen, ne ose do të kemi një qeveri stabile në Kosovë ose një 'skenar bullgar'", thekson Surlliq.

Ai shton se për momentin as Vetëvendosja e as Lista Serbe “nuk mendojnë” të bëjnë koalicion, prandaj, është e mundur që Lista Serbe të jetë pjesë e bllokut opozitar.

“Por ajo që mund të jetë problem është një lloj “lojë frikacake” ku Vetëvendosje do të akuzonte partitë opozitare për koalicion me Listën Serbe sepse sipas tyre janë aleatë të terroristëve. Në këtë kontekst, partitë opozitare mund të jenë nën sulmin e publikut nacionalist dhe Lista Serbe mund të perceptohet si një 'kalë troje' për shtetësinë e Kosovës, një 'kalë troje' për një sistem politik të qëndrueshëm dhe më pas partitë opozitare, nën një presion të tillë nacionalist, mund të heqin dorë nga formimi i një koalicioni më të gjerë dhe të zgjedhin zgjedhjet", shpjegon Surlliq.

Në përllogaritjet e tjera paszgjedhore, Surlliq kujton se edhe para zgjedhjeve kishte “pëshpëritje” për bisedime se qeveria e ardhshme do të formohej nga Vetëvendosje dhe Partia Demokratike e Kosovës.

“Por kjo ishte me kusht që PDK-ja të ishte në vendin e tretë”. Tani kemi një mjedis politik krejtësisht të ndryshëm. PDK-ja është në vendin e dytë dhe dëshiron ta fitojë postin e kryeministrit”, saktëson Surlliq.

Ai beson se për partitë opozitare, në vend të koalicionit me Vetëvendosjen, do të ishte shumë më e pranueshme që të formohej një koalicion më i gjerë.

“Ata e dinë se ky koalicion me Vetëvendosjen do të nënkuptonte humbje të identitetit, por edhe mungesë të ndonjë leve të pushtetit. Sepse Vetëvendosje ka demonstruar një lloj sundimi autoritar dhe absolutist të udhëhequr nga Albin Kurti”, thekson Surlliq.

Ai shton se zgjidhja ideale është një “koalicion i gjerë antikurti”, por që nënkupton edhe një “proces politik shumë kompleks” në periudhën e ardhshme.

“Zgjidhja ideale është një ‘koalicion anti-Kurti’ i gjerë, por në një skenar të tillë problemi do të ishte krijimi i një marrëveshjeje të qëndrueshme, të qëndrueshme koalicioni, ndarja e portofoleve dhe harmonizimi i të gjitha mesazheve negative që i janë dërguar njëri-tjetrit në periudhën e kaluar.

“Megjithatë, një koalicion i tre partive plus komunitetet pakicë, përfshirë Listën Serbe, do të kërkonte një proces politik shumë kompleks në ditët, por edhe muajt në vijim”, saktëson Surlliq.

Në të njëjtën kohë, ai nuk e përjashton mundësinë që Albin Kurti të ndryshojë retorikën e tij dhe të pranojë bashkëpunimin me një nga partitë opozitare.

“Me shumë gjasa me Lidhjen Demokratike të Kosovës pasi që tani është opsioni i tretë dhe pasi kanë përvojë në marrëveshjet e koalicionit. Por çdo koalicion do të nënkuptonte zbutjen e politikave deri tani shumë ekstreme dhe radikale të ndjekura nga Vetëvendosjes. Pra, në rast se Vetëvendosja mbetet në pushtet, kjo do të nënkuptonte lëshime për bashkësinë ndërkombëtare, për partnerët e koalicionit dhe mbi të gjitha përmirësim dhe normalizim të marrëdhënieve ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, që natyrisht do të nënkuptonte edhe një status më të mirë për komunitetin serb në Kosovë”, përfundon Surlliq.

"Manovrimi"

Dhe për analistin politik nga Prishtina, Shkëlzen Maliqi, opsioni më real është që opozita të arrijë një marrëveshje dhe të formojë një qeveri të re.

"Unë nuk besoj se do të ketë një skenar 'bullgar' ose 'izraelit' në të cilin zgjedhjet janë përsëritur vazhdimisht." Votat janë të ndara, por opozita ka shumicën. Nëse ajo pajtohet, Kurti mundet vetëm të manovrojë që kriza për formimin e qeverisë të zgjasë sa më gjatë”, beson Maliqi.

Prandaj Albin Kurti dhe Vetëvendosje janë në avantazh sepse do të jenë të parët që do të marrin mandatin. Problemi, thekson ky analist, është se ata nuk kanë partnerë.

“Si gjatë fushatës dhe më parë, ata folën kundër të gjithëve. Kurti në fjalimin e tij të fitores i quajti hajvan opozitën dhe nuk fitoi. Ai as nuk ia arriti qëllimit për të fituar 500 mijë vota dhe as nuk ka shumicën për të formuar një qeveri me pakicat. Ai mund të përfshijë Listën Serbe ose pakicën Serbe, por kjo do të humbiste besimin e elektoratit të tij”, thotë ky analist politik.

Ai gjithashtu beson se është e vështirë të pritet që Kurti të bëjë koalicion me njërën nga partitë që ka marrë më së shumti vota, si LDK-në apo PDK-në.

"Ata janë të gjithë në marrëdhënje shumë të këqija. Ai përfundimisht mund të krijojë partneritet me Ramushin (Haradinaj, AAK), por besoj se nuk do të jetë as në atë kombinim”, saktëson Maliqi.

Ai po ashtu thekson se opozita ka mundësi të “manovrojë” duke ndjekur disponimin e komunitetit ndërkombëtar në Kosovë për të formuar një “koalicion të madh”.

"Si ambasadorët dhe Quint-i insistojnë në krijimin e një koalicioni të madh. Ata do të ofrojnë formimin e një qeverie të të gjitha forcave politike. Megjithatë, Kurti me siguri nuk do t'i bashkohet asaj qeverie, pa marrë parasysh se në njëfarë mënyre i ka bërë edhe Marrëveshjet e Brukselit edhe të Ohrit dhe është pajtuar me planin franko-gjerman. Por ai nuk dëshiron të jetë ai që do ta zbatojë, ashtu siç i ka bllokuar deri më tani”, thekson Maliqi.

Nga ana tjetër, ai është i bindur se një qeveri e formuar nga opozita mund të përmbushë detyrimet e saj ndërkombëtare dhe më pas të organizojë zgjedhje të reja.

Kjo është e mundur ose në vjeshtë kur pasojnë zgjedhjet e rregullta lokale ose në fillim të vitit të ardhshëm kur pasojnë zgjedhjet presidenciale.

Faktori nderkombetar

Ish-ambasadorja dhe anëtare e Forumit për Marrëdhënie Ndërkombëtare Branka Llatinoviq thotë se logjika paszgjedhore në Kosovë do të varet në masë të madhe nga faktorët ndërkombëtarë, në radhë të parë nga BE-ja, e cila nuk ka interes që proceset zgjedhore të shkaktojnë çfarëdo lloj destabilizimi.

“Në këtë rast, mendoj se shumë varet nga faktorët ndërkombëtarë, në radhë të parë nga BE-ja, por edhe nga faktorë të tjerë. “Është evidente se askush nga Perëndimi nuk dëshiron destabilizimin e rajonit dhe se fjala kyçe për rajonin tani është “stabilitet”, ka theksuar Llatinoviq në një intervistë për Kosovo online.

Ajo shpjegon se stabiliteti i Ballkanit Perëndimor është i rëndësishëm për BE-në jo vetëm për shkak të ngjarjeve në Ukrainë, por edhe për shkak të administratës së re amerikane.

“Evropa nuk dëshiron ndonjë surprizë apo ndonjë gjë që mund t'i japë Tramp arsye për ta kritikuar atë”, thekson Llatinoviq.

Ajo është e bindur se rezultati i procesit zgjedhor në Kosovë do të varet në masë të madhe nga veprimet e Përfaqësueses së Lartë të BE-së për Politikë të Jashtme dhe Siguri Kaja Kallas, por edhe nga ndërmjetësi i ri i BE-së në dialogun Beograd-Prishtinë, Peter Sorensen.