Ofensiva diplomatike e Ankarasë: A mund të hyjë Turqia në BE pa radhë?

Në dhomën e pritjes tashmë ka mjaft rrëmujë dhe nervozizëm se kush është në radhë. Në një moment kur zyrtarët e Brukselit deklarojnë se pa Ballkanin Perëndimor Bashkimi Evropian nuk është i plotë, një autsajder i vërtetë në atë rrugë, Turqia, pohon se hapi më i mirë do të ishte pikërisht që ajo të ishte ndër të parat që do të hynte në familjen evropiane. Lufta në lindje, trazirat e brendshme të “shoqëruara” me mosmarrëveshje me administratën e re amerikane dhe udhëheqja ushtarake e Turqisë në jug të Evropës janë, sipas Ankarasë, kartat kryesore që kjo kërkesë të pranohet, por është pak e besueshme që kjo të ndodhë – vlerësojnë bashkëbiseduesit e Kosovo online nga Tirana, Prishtina dhe Beogradi.

Shkruan: Gjorgje Baroviq

“Nëse Bashkimi Evropian dëshiron të parandalojë apo edhe të përmbysë humbjen e fuqisë dhe ndikimit të tij, këtë mund ta arrijë vetëm përmes anëtarësimit të plotë të Turqisë,” tha presidenti turk, Tajip Erdogan, në një konferencë të përbashkët për media pas takimit bilateral me kryeministrin polak, Donald Tusk.

Këtë ide e mbështeti menjëherë edhe kryeministri shqiptar, Edi Rama.

“Sot, Evropës i nevojitet Turqia dhe aleatët e tjerë të Lindjes së Mesme më shumë sesa që Evropës së sotme i nevojiten Ankaraja dhe këta aleatë,” tha Rama.

Duke hapur Forumin e katërt të Antalias, Erdogan deklaroi se Turqia angazhohet “për dialog dhe arsye të shëndoshë, e jo për polarizim dhe konflikte.”

“Duam të ndihmojmë në krijimin e paqes dhe sigurisë duke pasur marrëdhënie të mira me vendet fqinje, duke krijuar mundësi për tregti, shkëmbime dhe duke ndërtuar ura dialogu,” tha Erdogan.

Pragmatizmi dhe aleanca

Një nga urat e tilla mund të jetë anëtarësimi në Bashkimin Evropian.

Kryeredaktori i platformës mediatike Tema nga Tirana, Ylli Pata, thotë në një intervistë për Kosovo online se Evropa ka një qasje gjithnjë e më pragmatike ndaj Turqisë dhe e sheh këtë vend si një aleat të fortë në të ardhmen.

“Ka një ndryshim në qasjen ndërkombëtare ndaj Ankarasë dhe Evropa, veçanërisht Gjermania, po bëhet më pragmatike në aspektin gjeopolitik, sepse e shohin Turqinë si një aleate të fortë në të ardhmen”, thotë Pata.

Megjithatë, anëtarësimi i këtij vendi në BE është ende "në një shkop të gjatë".

"Ende nuk e dimë se kur mund të realizohet hyrja e Turqisë në Bashkimin Evropian. Do të duhet shumë kohë, sepse ka shumë pasiguri. Dikur ka pasur qëndrime të qarta të Gjermanisë, Francës dhe Holandës kundër Turqisë. Sidomos në një kohë shqetësimi dhe polemikash për myslimanët dhe terrorizmin islamik", tha Pata.

Ai shpjegon se Turqia aktualisht po përballet me një krizë të brendshme.

"Jam i shqetësuar për atë që po ndodh në Turqi. Erdogan bëri një lëvizje shumë serioze duke arrestuar kryebashkiakun e Stambollit, i cili është padyshim një njeri që mund të konkurrojë me të. Madje sondazhet tregojnë se ai mund ta mposhtte", paralajmëron Pata.

Ai e konsideron mjaft të natyrshme mbështetjen pa mëdyshje që ka marrë nga kryeministri shqiptar Edi Rama, sepse ai është një nga “aleatët më të afërt të Erdoganit në rajon”.

"Është e vërtetë që Erdogan ka marrëdhënie të mira me Bosnjën, ka marrëdhënie të mira me Serbinë, me Maqedoninë e Veriut, po ashtu edhe me Kosovën. Ka marrëdhënie të mira me Kroacinë dhe Slloveninë, por marrëdhëniet mes Edi Ramës dhe Erdoganit janë të forta edhe në aspektin politik. Shqipëria është i vetmi vend në të cilin Erdogan ndërhyn drejtpërdrejt para zgjedhjeve, disa herë radhazi, duke mbështetur Edi Ramën", thekson Pata.

Ai shpjegon se Turqia ka ndryshuar retorikën e saj ndaj BE-së dhe e sheh potencialin e saj ushtarak si asetin e saj kryesor, i cili mund të ndihmojë në luftën në Ukrainë.

“Ky qëndrim i Turqisë është aktivizuar sërish pas shumë vitesh, sepse Erdogani në zgjedhjet e fundit kishte qëndrim totalisht antiperëndimor, doli kundër Perëndimit, Uashingtonit, Gjermanisë dhe fitoi vota me këtë qasje totalisht antiperëndimore. Në rrethanat e reja në Evropë, Turqia shihet si një aleate e rëndësishme e Evropës në lidhje me luftën në Ukrainë. Gjithnjë e më shumë po thuhet se Turqia do të jetë pjesë e rëndësishme e trupave paqeruajtëse atje”, beson Pata.

Pikërisht këtë – faktorin e sigurisë – Turqia e sheh si kartën kyçe për një anëtarësim të mundshëm në Bashkimin Evropian.

“Duhet ta kemi parasysh se mediat gjermane dhe kancelari i ardhshëm Friedrich Merz e kanë thënë qartë se Gjermania po armatoset dhe po forcon ushtrinë e saj. Ky forcim i Gjermanisë duhet parë edhe si forcim i grupimit politik të Evropës, në të cilin Turqia është një pjesë e rëndësishme. E pamë që edhe në takimet në Londër, pas përplasjes në Shtëpinë e Bardhë mes Trumpit dhe Zelenskit, urgjentisht u thirr ministri i jashtëm turk, Hakan Fidan. Në atë takim morën pjesë vetëm disa vende, jo të gjitha vendet e BE-së. Turqia tashmë ka filluar të punojë që të bëhet pjesë e këtij boshti,” shprehet Pata.

Ai është i bindur se shembulli i vërtetë për këtë është Siria, pasi “Evropa e mbështeti Erdoganin në marrjen e pushtetit atje.”

“Erdogan para disa ditësh foli shumë ashpër kundër kryeministrit izraelit Netanyahu, i cili ka probleme të mëdha me Evropën dhe është aleat i Trumpit. Po shohim disa zhvillime dhe lëvizje të shumta dhe mendoj se Turqia është e shqetësuar për një ndarje të mundshme të re të botës mes Kinës, Rusisë dhe SHBA-së, gjë që mund të dëmtojë interesat e saj,” thotë Pata.

Interesat e degëzuara

Këshilltari i lartë i Fondit ISAK, Marko Savkoviq, nuk ka dyshim se për shkak të ngjarjeve aktuale, shumë fuqi botërore do të dëshironin një aleancë me Turqinë dhe se kjo është arsyeja që ky vend, i cili ka "interesa të degëzuara", mendoi se ishte një moment i mirë për të ngritur përsëri çështjen e anëtarësimit të tij në BE.

"Turqia beson se ndihet mjaft e fortë për ta ngritur këtë çështje. Në dritën e zhvillimeve të fundit në luftën në Ukrainë, ajo ka dalë sërish në plan të parë si një aktor i fortë. Një aktor, aleanca e të cilit praktikisht dëshirohet nga të gjitha palët në konflikt", thotë Savkoviq për Kosovo online.

Pavarësisht se Turqia është bërë një bashkëbisedues i rëndësishëm për Evropën për luftën në Ukrainë, Savkoviq thotë se kërkesa për anëtarësim në BE vjen në një “moment të pazakontë”.

“Është e pazakontë sepse Turqia po përballet njëkohësisht me një krizë të brendshme politike të shkaktuar nga arrestimi i kryetarit të Stambollit dhe është e vështirë për mua ta kuptoj këtë tani sepse BE-ja, pra anëtarët individualë të BE-së, të cilët normalisht e kanë të vështirë ta pranojnë Turqinë, ashtu siç është, me sistemin qeveritar që ka”, saktëson Savkoviq.

Duke komentuar mesazhin e presidentit turk Tajip Erdogan se BE-ja në këtë mënyrë do të forconte fuqinë dhe sigurinë e saj ushtarake, Savkoviq thotë se kjo është një deklaratë kontradiktore që vjen "nga një pozicion i fuqisë relative".

“Por nuk besoj se anëtarësimi i Turqisë dhe kjo perspektivë është ngrirë për më shumë se 20 vjet, është realiste”, thekson.

Savkoviq thotë se nga aspekti ekonomik, bashkëpunimi mes Turqisë dhe BE-së tashmë është në një nivel të ri dhe anëtarësimi ndoshta do të rritet, por se pjesa e sigurisë dhe mbrojtjes është e diskutueshme.

"Anëtarësimi i Turqisë, me kusht që të ketë një marrëdhënie besimi dhe të ndahen disa vlera, do të forconte sigurinë evropiane. Do të ndihmonte Evropën Perëndimore të përballet me krizën e emigrantëve. Por, nga ana tjetër, do të hapte disa çështje si roli i Turqisë në Siri. Evropa do të ishte më e sigurt nga njëra anë dhe nga ana tjetër, do të ishte më e ekspozuar", thotë Savkoviq.

Si një arsye kryesore pse është e vështirë për ta parë Turqinë në Bashkimin Evropian për momentin, ai thekson se Ankaraja fillimisht duhet të harmonizojë një sërë rregulloresh, si dhe "sistemet evropiane të vlerave".

"Jo vetëm siguria dhe mbrojtja shikohen si një dimension. Ne shikojmë gjithashtu rregullimin e brendshëm, gjendjen e demokracisë dhe të drejtat e njeriut. Sidomos tani, ne shikojmë nëse vendi që aderon - ndan vlerat e BE-së. Tingëllon abstrakte, por është e vërtetë: a ndan ai vlerat e përbashkëta nga grupi i vendeve që aktualisht po ndihmojnë Ukrainën, e cila aktualisht është në konflikt me Rusinë. Turqia nuk është e gjitha kjo. Në të njëjtën kohë ajo ka një problem të brendshëm serioz, një krizë që po zhvillohet dhe do të shohim se si do të zhvillohet”, përfundon Savkoviq.

Pavarësisht nëse Turqia do të jetë një anëtare e re e BE-së, ai thekson se do të mbetet një fuqi rajonale me "interesa të degëzuara".

"Turqia mbetet e rëndësishme për këtë rajon pavarësisht nga anëtarësimi i saj i mundshëm. Ajo do të ketë një marrëdhënie me BE-në, do të pyesë për disa rezultate këtu dhe do të pyetet, kështu që nuk do të thotë shumë për pozicionin e saj, i cili tashmë është mjaft solid", saktëson Savkoviq.

Ballkani dhe Lindja e Mesme

Dhe analisti politik Nexhmedin Spahiu pohon se Turqia është një lojtar kyç, veçanërisht në Ballkanin Perëndimor dhe Lindjen e Mesme, prandaj Evropa ka nevojë për të.

"Marrëdhëniet mes Amerikës dhe Evropës, marrëdhëniet në NATO, janë të ndërprera, kështu që Turqia është ende një lojtar kyç në Lindjen e Mesme, në Ballkan, në marrëdhëniet midis fuqive të mëdha. Evropa ende ka nevojë për të", thotë Spahiu për Kosovo online.

Ai është dakord me këtë iniciativë dhe thekson se BE-ja do të kishte jo vetëm një treg më të madh, por edhe një siguri më të madhe.

"Turqia do të ofronte një treg më të madh, si të gjitha vendet e tjera që aspirojnë të jenë në Bashkimin Evropian. Një treg i tillë i bashkuar do të çonte në prosperimin e të gjithëve. Dhe Evropa do të fitonte siguri më të madhe. Një shtet i madh dhe i fuqishëm në përbërjen e tij sigurisht që përfaqëson një potencial më të madh. Gjithashtu, kjo do të thotë lidhje më e madhe me vendet aziatike me të cilat Turqia ka marrëdhënie të mira, por edhe me vendet e tjera të Lindjes së Mesme. Kjo do të nënkuptonte forcimin e plotë ekonomik dhe të sigurisë së Evropës”, është i bindur Spahiu.

Llogaritjet gjeopolitike

Historiani Igor Vukadinoviq nuk e përjashton mundësinë e krijimit të “aleancave afatshkurtra nga nevoja” mes Ankarasë dhe Brukselit, por se Turqia është ende larg BE-së.

"Pavarësisht deklaratave të Erdoganit, se anëtarësimi i plotë i Turqisë në BE nuk duket si një opsion i mundshëm për shkak të shumë pengesave objektive në rrugë. Por është e mundur që do të ketë një aleancë të përkohshme nga nevoja, në të cilën të dyja palët mund të arrijnë qëllimet afatshkurtra: për burokracinë e BE-së, është politika e jashtme kurse për regjimin në Turqi konsolidimi i brendshëm”, vlerëson Vukadinoviq për Kosovo online.

Ai beson se njoftimet për anëtarësimin e Turqisë në BE janë pjesë e "llogaritjes gjeopolitike" të Erdoganit.

"Megjithëse deklaratat e Erdoganit për anëtarësimin e Turqisë në BE janë me shumë gjasa një funksion i politikës ditore dhe qetësimit të pjesës pro-evropiane të publikut turk, ato gjithashtu pasqyrojnë llogaritjet gjeopolitike për shkak të ndryshimeve tektonike që po ndodhin në botë. Lëvizjet e administratës Trump e kanë bërë kryesisht të pakuptimtë konceptin e mëparshëm të Bashkimit Evropian, si periferi e perandorisë amerikane, e cila ekzekuton me zell urdhrat nga Uashingtoni. Kjo shkaktoi krizë identiteti dhe turbulenca politike në vendet anëtare të kësaj aleance”, thekson Vukadinoviq.

Ai nuk e përjashton mundësinë e afrimit të Ankarasë dhe Brukselit dhe arsyet i sheh jo vetëm në problemet e brendshme të Turqisë, por edhe në vetë BE-në.

"Është e dukshme edhe kriza e regjimeve gjysmë autoritare dhe apostrofave si ai i Erdoganit në Turqi, të cilat janë nën presionin në rritje të demonstratave masive dhe të mosbindjes civile. Sot, ne kemi një situatë ku asnjë subjekt politik në tokën e Evropës dhe Amerikës së Veriut nuk është plotësisht në paqe. Prandaj, nuk mund të përjashtohet mundësia që në rishpërndarjen e aleancave politike të ketë një përafrim midis aleancave dhe aleancave politike në botë", beson ky historiani.

Turqia, si një fuqi rajonale me kapacitete të konsiderueshme njerëzore dhe ekonomike, padyshim që do të kontribuonte në forcimin e pozitës së Bashkimit Evropian në botë, por në të njëjtën kohë do të ndryshonte rrënjësisht identitetin dhe strukturën e brendshme të mëparshme. Kur bëhet fjalë për përfitimin eventual për Turqinë, është e vështirë të përcaktohet nëse akti do t'i sillte më shumë dëm apo përfitim. Anëtarësimi në BE mund të forcojë më tej pozicionet e Turqisë në Kaukaz dhe Lindjen e Mesme. Nga ana tjetër, harmonizimi me burokracinë dhe rregulloret evropiane përgjithësisht ndikoi negativisht në zhvillimin ekonomik të shteteve anëtare dhe vendeve në procesin e anëtarësimit në Bashkimin Evropian.

Kur bëhet fjalë për interesin e aktorëve politikë ballkanikë për anëtarësimin e Turqisë në BE, Vukadinoviq thotë se është e qartë se ajo është më e madhja në establishmentin politik shqiptar dhe boshnjak.

"Si aleatë tradicionalë të Turqisë, të cilët në dekadat e mëparshme ishin të mbrojtur të Brukselit dhe të shtetit të thellë amerikan, Edi Rama dhe politikanët boshnjakë tani janë të shqetësuar për pasigurinë në lidhje me politikën e jashtme të Trump. Megjithatë, ka një ndryshim domethënës. Ndërsa Rama është kryesisht i interesuar për mbështetjen e jashtme politike për ruajtjen e pushtetit personal në Shqipëri, elitat politike boshnjake shpresojnë se, me ndihmën e jashtme, do të arrijnë të arrijnë qëllimin e shfuqizimit të Republikës Srpska dhe marrjen e territorit të saj, dhe arrestimi i shpallur i presidentit të RS paraqet pikën më të rëndësishme në zbatimin e këtij operacioni”, përfundon Vukadinoviq.