Shqipëria për herë të parë mikpritëse e samitit të NATO-s në vitin 2027: Si u arrit tek “e paimagjinueshmja”?

Anëtarësimi i Shqipërisë në NATO në vitin 2009 konsiderohet në atë vend si një nga arritjet më të rëndësishme historike të saj, ndërsa vendimi i Aleancës që Tirana të jetë mikpritëse e Samitit në vitin 2027, sipas fjalëve të kryeministrit shqiptar Edi Rama, do të shënojë një kulm të ri të pozicionit të saj në skenën ndërkombëtare. Përzgjedhja e kryeqytetit shqiptar si vendi ku do të mblidhen krerët e shteteve ose qeverive anëtare të NATO-s, sipas vlerësimit të bashkëbiseduesve të Kosovo online, nuk është befasuese, pasi ky vend është imponuar si një partner i besueshëm i BE-së dhe NATO-s, e cila ka objektiva të rëndësishme atje. Vetë ngjarja konsiderohet se do të ketë rëndësi strategjike edhe për rajonin.

Shkruan: Dushica Radeka Gjorgjeviq

Në samitin e NATO-s në Hagë në fund të qershorit, u vendos që Shqipëria të jetë mikpritëse e vendeve anëtare të Aleancës pas dy vitesh. Turqia do të jetë mikpritëse në vitin 2026, vitin e kaluar ishin SHBA-të, më herët Lituania, Spanja...

Si arriti Shqipëria në diçka që, sipas fjalëve të Edi Ramës, disa vite më parë ishte e paimagjinueshme?

Në krahasim me, për shembull, Malin e Zi dhe Maqedoninë e Veriut, Shqipëria është pranuar shumë më herët në NATO. Mali i Zi u bë anëtar në vitin 2017, ndërsa Maqedonia e Veriut në vitin 2020. Kur flitet për bashkëpunimin mes Tiranës dhe NATO-s, më së shpeshti përmendet se në Shqipëri në mars të vitit 2024 u hap baza e parë ajrore e NATO-s në Ballkanin Perëndimor, në aeroportin e Kuçovës, se autoritetet shqiptare dhe NATO janë në negociata për financimin e ndërtimit të një baze detare në Porto Romano, pjesës ushtarake të portit të Durrësit, dhe se ushtarët shqiptarë marrin pjesë në misione jashtë vendit, gjatë këtij viti rreth 500 prej tyre.

Shqipëria, përndryshe, tashmë është provuar në rolin e mikpritëses së një samiti të madh, kur këtë vit priti rreth 50 liderë në Samitin e Komunitetit Politik Evropian. Vitin e kaluar organizoi Samitin Ukrainë–Europa Juglindore, ndërsa në vitin 2022 Samitin BE–Ballkani Perëndimor.

Fakti që do të presë samitin e NATO-s pas dy vitesh, sipas Gert Selenicës, kryeredaktor lajmesh në RTA 1 në Tiranë, është me rëndësi strategjike jo vetëm për Shqipërinë, por edhe për të gjithë rajonin.

NATO, thotë Selenica për Kosova online, ka qëllime të rëndësishme në Shqipëri.

“Kemi bazën ajrore në Kuçovë, e cila po bëhet qendër për stërvitjet strategjike të NATO-s. Kemi manovrat ushtarake ‘Defender Europe 25’ që zhvillohen çdo vit,ndonjëherë në Kosovë, ndonjëherë në Shqipëri, e ndonjëherë në të dy vendet njëkohësisht. Kompleksi i dikurshëm i ndarjes në ‘të vegjël’ dhe ‘të mëdhenj’ nuk ekziston më dhe ky është një sinjal shumë i mirë që besoj se do të ketë ndikim edhe në aspektin politik. Vendi ynë nuk është më objekt kritikash, dhe fakti që është në qendër të këtyre agjendave ka përparësitë e veta, si në kuptimin e vëmendjes më të madhe ndërkombëtare, ashtu edhe në përfaqësimin në këtë strukturë gjigante që është aleanca më e madhe ushtarake në botë,” konsideron Selenica.

Duke parë që Shqipëria ishte, siç thotë ai, një nxënës i mirë e Ballkanit, Brukseli dhe Uashingtoni duan ta ndihmojnë më shumë dhe ta stimulojnë atë.

“Dëshirojnë ta vendosin vendin tonë në plan të parë në proceset që po zhvillohen me shpejtësi. Kjo reflektohet në hapjen rekord të grupeve të kapitujve (në negociatat për integrim evropian). Siç ka deklaruar komisionerja Kos, grupi i fundit i kapitujve do të hapet në vjeshtë, e më pas do të nisin proceset për hapjen e negociatave me qëllim përfundimin deri në vitin 2030,” vëren bashkëbiseduesi ynë, i cili vlerëson se Shqipëria po bëhet një 'lokomotivë' për rajonin, së bashku me Malin e Zi.

Sipas Selenicës, në rajon nevojitet një ekuilibër gjeopolitik.

" Kemi shumë ndikim rus në Ballkan. Kemi Serbinë, e cila lëkundtet midis BE-së dhe Putinit. Duket se edhe në rajon kërkohet një balancë gjeopolitike. Sigurisht, sipas mendimit tim, Presidenti i SHBA-së Trump ka marrë vendime të rëndësishme dhe madje të nevojshme, duke e larguar Aleancën nga qëndrimet burokratike dhe duke e shndërruar atë në një Aleancë më praktike, e cila kujdeset për veten, për buxhetet e saj të mbrojtjes, megjithëse SHBA-të gjithmonë kanë një rol udhëheqës për të garantuar që Aleanca është e gatshme për të gjitha konfliktet e mundshme, ato që janë aktuale ose ato që mund të shpërthejnë nesër. NATO nuk është vetëm një Aleancë në teori, por një Aleancë që mund t'i përballojë çdo armiku, pavarësisht se sa i fuqishëm është për sa i përket municioneve bërthamore", tha Selenica.

Duke parë gjeostrategjikisht, drejtoresha e Qendrës për Politikë të Jashtme në Beograd, Aleksandra Joksimoviq, thotë për Kosovo online se Shqipëria përfaqëson një vend të rëndësishëm për NATO-n sepse, së bashku me Malin e Zi, mbyll aksesin detar në Evropë.

“Vendndodhjet e samiteve të NATO-s rotullohen ndërmjet vendeve anëtare të Aleancës dhe, duke pasur parasysh që nga të gjitha vendet anëtare të NATO-s në rajon, Shqipëria është shteti më i madh, ishte e pritshme që Tirana të zgjidhej si mikpritëse e samitit të NATO-s në vitin 2027. Fakt është gjithashtu që zëvendëssekretarja e përgjithshme e NATO-s është Radmila Shekerinska, një politikane nga Maqedonia e Veriut, gjë që tregon se NATO u jep një hapësirë të rëndësishme vendeve të Ballkanit Perëndimor, pra i kushton shumë vëmendje rreziqeve të sigurisë që mund të vijnë nga ky rajon”, vlerëson Joksimoviq.

Sipas saj, Shqipëria aktualisht është në fokusin e Bashkimit Evropian, para së gjithash në kontekstin e procesit të përshpejtuar të negociatave për anëtarësim dhe, në këtë kontekst, shumë konferenca ndërkombëtare, takime dhe samite po mbahen në Tiranë.

" Shqipërisë i jepet mundësia të paraqitet si një partner ndërkombëtar konstruktiv që nis nisma të caktuara dhe që diskuton për zgjidhje të caktuara. Çështja e NATO-s për Evropën aktualisht është jashtëzakonisht e rëndësishme në kontekstin e sigurisë",thotë drejtoresha e Qendrës për Politikë të Jashtme.

Pyetja – a mund të përfitojë Kosova, për të cilën Shqipëria është një lloj “avokati” në skenën ndërkombëtare, nga fakti që Shqipëria është një vend me rëndësi për NATO-n dhe perceptohet si një nga vendet kandidate për anëtarësim në BE që i është më afër këtij qëllimi, Joksimoviq e sheh në dimensione më të gjera.

„Si anëtare, Shqipëria mund të ndikojë në Bashkimin Evropian në kontekstin e zhvillimeve të mëtejshme në rajon, pra të procesit të përshpejtuar të anëtarësimit, gjë që me shumë gjasë do të ishte në interesin e të gjithëve, jo vetëm të Prishtinës. Nuk do të përqendrohesha domosdoshmërisht vetëm në mundësinë që Shqipëria të ndikojë pozitivisht në të ardhmen e Prishtinës, por ndoshta edhe në të gjithë rajonin“, thotë ajo.

Ajo thekson gjithashtu se, pa asnjë dyshim, Shqipëria është një nga përkrahësit e parë të pavarësisë së Kosovës dhe një vend që vazhdimisht e mbështet strategjikisht Prishtinën, edhe pse Tirana dhe Prishtina nuk janë gjithmonë në një mendje për shumë çështje.

Duke komentuar nëse Kosova, e cila dëshiron të bëhet anëtare e NATO-s, mund të përfitojë nga pozicioni që Shqipëria po ndërton për vete brenda NATO-s dhe në rrugën drejt BE-së, Ligjëruesja në Universitetin Ndërkombëtar Ballkanik në Shkup, Leposava Ognjanoska Stavrovska, thotë se beson që Shqipëria do të përfaqësojë kryesisht axhendën e saj politike të brendshme dhe realizimin e prioriteteve të saj strategjike.

"I gjithë pozicioni i saj padyshim mund të kontribuojë që të jetë një aktore më me ndikim në kontekstin rajonal. Por tani për tani, mendoj se qëllimi i Shqipërisë është të paraqitet si një partner kredibil dhe i besueshëm, mbi të gjitha për atë që përfaqësojnë Evropa, Bashkimi Evropian dhe NATO. Besoj se në vitet e ardhshme Shqipëria nuk do të mbështesë asnjë axhendë tjetër që mund të dëmtojë pozicionin e saj në çështjet evropiane", vlerëson Ognjanoska Stavrovska për Kosovo online.

Sipas saj, NATO dhe Bashkimi Evropian e shohin Shqipërinë si një partner të besueshëm që mund të ndihmojë në realizimin e agjendave të tyre globale, për çka Tirana përfaqëson një terren të favorshëm për organizimin e takimeve siç është Samiti i NATO-s që do të mbahet atje në vitin 2027.

Zgjedhja e vendit mikpritës për samitin e NATO-s, thotë Ognjanoska Stavrovska, zakonisht bazohet në rëndësinë që dëshirohet t’i jepet një rajoni të caktuar, por edhe në kredibilitetin e vendit si aleat.

Gjatë viteve të fundit, siç tregon ajo, procesi i integrimeve evropiane në Shqipëri ka arritur të krijojë kohezion në shoqëri, por edhe ta paraqesë Shqipërinë si një vend që është partner konstruktiv i BE-së dhe NATO-s, të cilat, përkundër sfidave globale aktuale, vazhdojnë të përbëhen nga i njëjti bllok vendesh anëtare.

“Nga ana tjetër, ajo nga një vend i izoluar ndërkombëtarisht dhe i mbyllur politikisht ka arritur vitet e fundit të zhvillohet në një shtet që përfaqëson një terren të favorshëm për organizimin e takimeve të tilla – para së gjithash për shkak të hapjes së vendit në përputhje me rritjen e turizmit, investimeve në infrastrukturë, por edhe faktit që bëhet fjalë për një vend në rajon që nuk është aq i ngarkuar me paqëndrueshmëri rajonale të shkaktuara nga mosmarrëveshjet bilaterale”, thekson Ognjanoska Stavrovska.

Shqipëria, siç konstaton, gjatë viteve të fundit ka “jetuar një histori krejtësisht të ndryshme evropiane nga ajo maqedonase”.

“Nëse e reduktojmë tonën në mungesë shprese, historia e Shqipërisë dhe rruga e saj drejt Bashkimit Europian është një histori entuziazmi”, thotë Ognjanoska Stavrovska.