A do të ndryshojë Mali i Zi qëndrimin ndaj Kosovës pas hyrjes së serbëve në qeverinë e Spajiqit?

Hyrja e partive politike serbe në Malin e Zi në qeverinë e rindërtuar të atij vendi mund të ndikojë deri diku në politikën e Podgoricës zyrtare ndaj Kosovës, por, sipas bashkëbiseduesve të Kosovo online, tërheqja e njohjes së Kosovës nuk është një opsion real në ketë moment.

Shkruan: Dushica Radeka Gjorgjeviq

Javën e kaluar, deputetët në Parlamentin e Malit të Zi mbështetën rindërtimin e Qeverisë së Milojko Spajiqit, ku përfshiheshin përfaqësues të koalicionit "Për Ardhmërinë e Malit të Zi", gjegjësisht Partisë Popullore Demokratike të Milan Knezheviqit dhe Demokracisë së Re Serbe të Andrija Mandiqit, kështu serbët kanë përfaqësuesit e tyre në qeveri për herë të parë që nga shpallja e pavarësisë së Malit të Zi në vitin 2006. Edhe Partia Boshnjake iu bashkua qeverisë së rindërtuar, kështu që kabineti i Spajiqit tani ka shtatë nënkryetarë, 25 ministri dhe një ministër pa portofol.

Mali i Zi e njohu Kosovën më 9. tetor 2008, tetë muaj pasi pavarësia u shpall në mënyrë të njëanshme në Prishtinë, dhe marrëdhëniet diplomatike mes Malit të Zi dhe Kosovës u vendosën më 15. janar 2010. Podgorica votoi për hyrjen e Kosovës në UNESCO në 2015 dhe për pranimin e saj në Interpol në 2018, por Kosova ende nuk është anëtarësuar në këto organizata. Ambasadorja aktuale e Kosovës në Podgoricë është Ariana Zherka Hoxha, ndërsa në shkurt të këtij viti qeveria malazeze tha se emërimi i ambasadorit të Malit të Zi në Kosovë është “në proces”.

Është i njohur qëndrimi i Knezheviqit dhe Mandiqit ndaj Kosovës. Vjeshtën e kaluar, Knezheviq tha se nëse kushti për të qenë ministër në qeveri ishte njohja e Kosovës, ai më mirë do të shkonte në Zetë për të mbjellë domate, sepse kjo do ta bënte të ndihej më mirë dhe Mandiq hyri në grevë urie në shenjë proteste kur Mali i Zi mori vendimin për njohjen e Kosovës.

E megjithatë, pyetja është se sa do të mund të ndikojnë përfaqësuesit e partive të tyre me pesë ulëse në pushtetin ekzekutiv për të korrigjuar rrjedhën e Podgoricës drejt Prishtinës?

Bogdan Zhivkoviq, bashkëpunëtor hulumtues në Institutin Ballkanologjik në Beograd, thotë për Kosovo online se hyrja e përfaqësuesve të partive politike serbe në Qeverinë e Malit të Zi do t'u mundësojë atyre të ngrenë disa pyetje me zë të lartë për rirregullimin e politikës së atij vendi ndaj Kosovës, si p.sh. si ulja e nivelit të kontakteve dhe marrëdhënieve diplomatike me Kosovën, por jo dhe tërheqja e njohjes së pavarësisë së Kosovës.

Siç thotë ai, duke pasur parasysh përbërjen e qeverisë së rindërtuar malazeze, ndikimet në çështjen e Kosovës do të jenë kontradiktore.

“Është e qartë se BE-ja dhe Perëndimi, por edhe partitë shqiptare dhe partia boshnjake, do të bëjnë presion në drejtimin tjetër. Në këtë kuptim, është e vështirë të bëhen parashikime më të sakta, por është e qartë se disa shanse për mbrojtja e interesave kombëtare serbe tani janë shumë më mirë," beson Zhivkoviq.

Ai thekson se veshtrimi nga Beogradi, nga këndvështrimi serb, ajo që ndodhi në Podgoricë është një lajm i madh, sepse pas një dekade të izolimit të përfaqësuesve kryesorë politikë të serbëve në Mal të Zi, partitë që përfaqësojnë numrin më të madh të serbëve, gjegjësisht Partia Popullore Demokratike e Milan Knezheviqit dhe Demokracia e Re Serbe e Andrija Mandiqit.

Siç vëren ai, edhe pas rënies së PDS, ata nuk mundën të ishin pjesë e qeverisë, ndërsa së fundmi i dhanë qeverisë mbështetjen e pakicës.

"Ky është një hap i mëtejshëm në forcimin e pranisë së elementit serb në politikën e Malit të Zi. Sigurisht që ngjarjet e fundit na kanë treguar se pozita e serbëve, edhe pse më e fortë, është në shumë mënyra kontradiktore. Pra, nga njëra anë , ne pamë që Mali i Zi votoi për Rezolutën për Srebrenicën, por nga ana tjetër, partitë serbe arritën ta shtyjnë rezolutën për Jasenovacin Në vitet e kaluara na thonë se ndikimi i partive serbe është më i fortë se më parë se ajo është ende e kufizuar dhe e kufizuar nga shumë gjëra, mbi të gjitha nga ndikimi i fortë perëndimor në Mal të Zi, por edhe për shkak të ndikimit të partive shqiptare dhe boshnjake, të cilat tani kanë hyrë edhe në qeveri”, thotë Zhivkoviq.

Lidhur me atë nëse qeveria e re malazeze ka më shumë gjasa të përmirësojë marrëdhëniet ndërmjet Podgoricës dhe Beogradit, Zhivkoviq thotë se zgjedhja e Andrije Mandiq si kryetare e Parlamentit të Malit të Zi solli një përmirësim të dukshëm në marrëdhëniet ndërmjet Serbisë dhe Malit të Zi dhe se kjo e re Niveli i përfshirjes politike të serbëve në Mal të Zi do të hyjë në qeveri padyshim që do t'i përmirësojë ato marrëdhënie. Siç beson ai, kur të zhduket pakënaqësia politike e serbëve në Mal të Zi, e cila ekzistonte në dekadat e mëparshme për shkak të margjinalizimit politik, Beogradi do të jetë më i kënaqur dhe dialogu do të jetë më i frytshëm.

"Kjo përsëri nuk do të thotë se ndikimi i Perëndimit, i cili në përgjithësi punon kundër interesave kombëtare serbe, do të margjinalizohet ose se nuk mund të presim disa vendime nga Mali i Zi që nuk do të jenë në përputhje me interesat kombëtare serbe. Por, kjo është sigurisht një Një hap i rëndësishëm përpara dhe një precedent që vendos të drejtën e partive serbe për të qenë në qeverinë malazeze. luftojnë, që partitë serbe të jenë pjesë e qeverisë dhe që në asnjë mënyrë të mos kërcënojnë sovranitetin e Malit të Zi apo të ndryshojnë në mënyrë dramatike situatën në vend, prandaj mendoj se ky është një precedent i rëndësishëm që nuk është vetëm ditë – sot, por do të ketë një rëndësi afatgjatë”, thotë Zhivkoviq.

Profesori në Fakultetin e Shkencave Politike në Podgoricë dhe kryetar i Bordit të Qendrës për Monitorim dhe Hulumtim Zlatko Vujoviq vlerëson se pas hyrjes në Qeverinë e Malit të Zi, nga përfaqësuesit e partive politike serbe mund të pritet që të përpiqen kudo që të munden për të ulur nivelin e marrëdhëniet me Kosovën në minimum dhe t'i kthejë ato prapa.

Nëse shumica e re qeverisëse do të mbijetonte më gjatë, ai nuk e përjashton mundësinë e marrjes së vendimit për tërheqjen e njohjes së Kosovës.

“Qeveria aktuale e Malit të Zi, gjegjësisht shumica e dominuar nga partitë pro-serbe dhe proruse, ka qëndrim negativ ndaj Kosovës dhe ndaj pavarësisë së Kosovës dhe nuk është e interesuar për marrëdhënie të mira fqinjësore me Kosovën. Ajo që ndoshta do të bëjnë taktikisht është të bëjmë përpjekje kur bëhet fjalë për veprimet e disa ministrive, si Ministria e Punëve të Jashtme apo e Integrimeve Evropiane, që të mos bëhet një sjellje alarmante për partnerët tanë perëndimorë, në mënyrë që ata të mos rrezikojnë disa nga interesat e tyre , kudo që të munden, do të përpiqen që në periudhën e ardhshme të ulin në minimum nivelin e marrëdhënieve me Kosovën dhe t'i kthejnë ato marrëdhënie mbrapa, kur flasim për tërheqjen eventuale të njohjeve, për momentin është e vështirë të bëhet Presioni nga Perëndimi, por në një të ardhme të parashikueshme, nëse kjo mazhorancë në pushtet do të mbetet, nuk do ta përjashtoja as këtë mundësi, veçanërisht në rast se diçka nuk shkon me integrimin evropian”, thotë Vujovic për Kosovo online.

Siç shton ai, “karrota – që Mali i Zi mund të jetë në BE në vitin 2030, nga njëra anë ndikon që disa të jenë më të motivuar, dhe nga ana tjetër rrit presionin e Beogradit, i cili po përpiqet të ndalojë hyrjen e Malit të Zi në BE në çdo mënyrë të mundshme”. Ai thekson se bëhet fjalë për një marrëdhënie komplekse interesash dhe ndërhyrjesh të ndërthurura, në të cilat ndonjëherë nuk dihet se cila do të jetë lëvizja e qeverisë malazeze.

"Nëse do të ndodhte që perspektiva e integrimit evropian të ishte pothuajse inekzistente, nëse do të shembet nën presionin e Beogradit, atëherë ky koalicion qeverisës nuk do të kishte asnjë motiv për të mbajtur marrëdhëniet me Kosovën. Ndërsa ata miratuan Deklaratën për Jasenovac, edhe pse qëndrimi që partnerët perëndimorë nuk do ta bënin këtë, kështu që në një moment kur Mandiq dhe Knezheviq duan të dëshmojnë besnikërinë e tyre ndaj Beogradit zyrtar, një vendim i tillë nuk duhet të përjashtohet sepse nuk ka nevojë as për votim nga parlamenti. Nevojitet shumica në qeveri dhe tani që shumica është në qeveri është krejt ndryshe nga sa dukej para rindërtimit”, thotë Vujoviq.

Historiani Aleksandar Rakoviq thotë se përfaqësuesit e partive politike serbe që u bënë pjesë e Qeverisë së Malit të Zi gjatë rindërtimit të saj janë pakicë në këtë qeveri dhe se për këtë arsye nuk duhet të presim që njohja e Kosovës të tërhiqet.

“Është e mrekullueshme që serbët kanë hyrë në qeverinë e Malit të Zi, por kur shikojmë numrin e anëtarëve të asaj qeverie, shohim se janë në pakicë, sa i përket portofoleve që kanë marrë serbët, sigurisht që nuk do të krijojnë komunikim me portofolet e të ashtuquajturës Kosovë, por sa i përket vendimmarrjes dhe çështjeve mes Malit të Zi dhe të ashtuquajturës Kosovë, serbët do të jenë në pakicë dhe ky është realiteti që ne duhet ta pranojmë. Se bashkatdhetarët tanë në Mal të Zi nuk do të mund të bëjnë gjithçka që ne do të prisnim, do të donim, sepse kjo nuk është e mundur. Nuk do të ketë qënjohje e të ashtuquajturës Kosovë, pasi as Kuvendi dhe as Qeveria nuk kanë shumicë për të. Ndonjë moment tjetër sigurisht që do të jetë më i favorshëm, por tani në këtë moment më e rëndësishmja është që serbët hynë në Qeverinë e Malit të Zi”, thotë Rakoviq për Kosova Online.

Edhe pse beson se marrëdhëniet mes Podgoricës dhe Beogradit ndoshta do të jenë disi më të buta, Rakoviq thekson se kjo do të varet nga sponsorët e huaj të cilët, siç thotë ai, kontrollojnë shumicën në Qeverinë e Malit të Zi.

"Dhe ajo shumicë në qeveri votoi për rezolutën për të ashtuquajturin gjenocid në Srebrenicë. Ata ende e kanë shumicën. Dhe ata e bënë atë pavarësisht se e kuptuan se ajo dëmton interesat e Republikës së Serbisë. Me Rezolutën për Jasenovcin, situata sigurisht që është përmirësuar pak, por do t'ia lëmë kohës të tregojë se si do ta luajë (Milojko) Spajiq atë rol që nuk e luan i vetëm ka dirigjentë që e dirigjojnë”, vlerëson Rakoviq, të cilit i është ndaluar hyrja në Mal të Zi që nga viti 2018.

Edhe pse kryeministri malazez Spajiç tha javën e kaluar se qeveria e tij do të zgjasë edhe tre vjet e gjysmë dhe se do të arrijë rezultate historike në atë periudhë, analistët besojnë se rezultatet e zgjedhjeve të jashtëzakonshme lokale në Podgoricë të planifikuara për më 29. shtator do të ndikojnë në jetën e saj.

Zlatko Vujoviq thekson se qeveria e rindërtuar është jashtëzakonisht e paqëndrueshme edhe pse ka dy të tretat e deputetëve në Kuvendin e Malit të Zi, sado absurde të tingëllojë, siç thotë ai, sepse kriteri kryesor për stabilitetin e saj duhet të jetë numri i deputetëve që mbështesin qeverinë.

"Megjithatë, këtu bëhet fjalë për partitë politike shumë të larmishme, nga njëra anë, partitë politike programore dhe të bazuara në identitet, dhe nga ana tjetër për një mosbesim të madh personal midis liderëve të atyre partive. Disa kanë bërë salto. Partia boshnjake është në kundërshtim me pikëpamjet e elektoratit, për hir të përfitimeve mjaft të mëdha për lidershipin e tyre vendosën të mbështesin Andrija Mandiqin, Beçiqin dhe Spajiqin, por nga ana tjetër shkaktoi turbulenca të mëdha brenda partisë dhe tashmë një pjesë të funksionarëve të asaj partie. partia themeloi një parti tjetër, Lëvizjen Demokratike Boshnjake, dhe mbetet pyetja se si kjo do të ndikojë në vlerësimin e partive boshnjake”, thotë Vujoviq.

Ai gjithashtu thekson se stabiliteti i qeverisë së rindërtuar do të ndikohet nga rezultati i zgjedhjeve të ardhshme lokale në Podgoricë, ku, sipas disa vlerësimeve, koalicioni aktual qeverisës, i cili ka dy të tretat e deputetëve në parlamentin kombëtar, vështirë se mund të shpresojë për një shumicë absolute.

“Mendoj se ata do të mbeten larg shumicës së nevojshme për të formuar qeverinë dhe nëse do të ndodhte që lideri i shumicës qeverisëse, Lëvizja Evropa Tani, z. Milojko Spajiq, do të përjetonte, siç presin shumë analistë, një situatë drastike. rënia e mbështetjes në Podgoricë, ku kishin pothuaj 25, 26 për qind, atëherë presioni mbi qeverinë do të ishte aq i madh sa ndoshta do të binte dhe do të mbaheshin zgjedhje të reja. Skenari më pak realist është që kjo qeveri me këtë shumicë qeverisëse të mbijetojë ndoshta kryeministri mbijeton me ndonjë rindërtim të ri, por kjo mazhorancë në pushtet ka një shans minimal për të mbijetuar”, u shpreh Vujoviq.

Edhe Bogdan Zhivkoviq është gjithashtu i mendimit se jetëgjatësia e qeverisë së re malazeze do të varet nga zgjedhjet në Podgoricë dhe nga rezultatet e Lëvizjes Evropa Tani të Milojko Spajiqit atje.

Ai vlerëson se që nga rënia e PDS, ashtu si Serbia pas 5. tetorit 2000, Mali i Zi është në një vakum politik apo vakum pushteti, në të cilin nuk ka një hegjemon të qartë dhe parti dominuese.

“Megjithëse Milojko Spajiq tani është akteri më i fortë politik, ai ende nuk ka fuqi të marrë disa vendime vetë. Duke përfshirë Partinë Boshnjake në qeveri, ai fitoi disa pikë në Perëndim, por gjithashtu zgjeroi ndjeshëm shumicën e tij qeverisëse. Ai po izolon dalëngadalë partitë opozitare që janë kundër tij. Dhe kjo është një lëvizje që e forcoi shumë dhe që do të na tregonte se kjo qeveri e ka një jetë të gjatë përpara. Por çështja kryesore tani janë zgjedhjet në Podgoricë dhe jetëgjatësia e kësaj qeverie varet nga rezultatet e Lëvizjes Evropa Tani të Milojko Spajiqit. Nëse ata arrijnë të mbrojnë rezultatin e tyre në Podgoricë, shanset për mbretërimin e tyre të gjatë do të jenë më të qëndrueshme, nëse atje bien, atëherë do të kërcënohet edhe kjo qeveri”, vlerëson Zhivkoviq.