Kryetarët shqiptarë në veri të zgjedhur para dy vitesh: Për çfarë do të kujtohet mandati i tyre?

Heqja e flamujve të Serbisë nga ndërtesat komunale, anëtarësimi i komunave në Asociacionin e Komunave të Kosovës, menaxhimi në përputhje me interesat e qeverisë qendrore në Prishtinë e jo në bazë të nevojave të shumicës serbe... Kështu, dy vjet pas zgjedhjeve lokale në komunat në veri, të cilat u bojkotuan nga serbët, dhe pas të cilave në Mitrovicën e Veriut, Zveçan, Leposaviq dhe Zubin Potok erdhën në pushtet kryetarë shqiptarë, analistët vlerësojnë për çfarë do të kujtohet mandati i tyre. Përveç veprimeve që ishin të drejtuara drejt provokimit të serbëve, siç thonë, ka pasur edhe përpjekje për t’iu afruar dhe për t’u bërë të pranueshëm për popullatën lokale.

Shkruan: Dushica Radeka Gjorgjeviq

Ka disa gjëra të vogla që kryetarët i kanë bërë në të mirë të qytetarëve, por ato janë të papërfillshme krahasuar me ndjenjën e përgjithshme të pasigurisë dhe presionit, ka thënë një banor i Mitrovicës së Veriut për gazetarët e Kosovo online.

„Nipin tim e dënuan me 500 euro sepse po dëgjonte muzikë në veturë. Kjo nuk ndodh askund tjetër, vetëm këtu“, tha ai.

Rrallë ku ndodh edhe që dikush të jetë në pushtet me vetëm një për qind të votave të elektoratit, gjë për të cilën këta kryetarë që nga dita e parë janë shpesh quajtur jolegjitimë. Edhe vendet e Quint-it pas zgjedhjeve të vitit 2023 shprehën mendimin se rezultatet e arritura nuk përbënin një zgjidhje politike afatgjatë për katër komunat në veri. Megjithatë, zgjedhje të reja nuk janë mbajtur deri më sot.

Sipas të dhënave të Komisionit Qendror Zgjedhor, në zgjedhjet e mbajtura më 23 prill para dy vitesh, morën pjesë 1.567 votues nga gjithsej 45.000 qytetarë me të drejtë vote në katër komuna, që përbën vetëm 3,47 për qind të përgjithshme. Në Leposaviq votuan 141 persona ose 1,06 për qind, në Zubin Potok 385 persona ose 5,78 për qind, në Zveçan 204 persona ose 2,92 për qind dhe në Mitrovicën e Veriut 837 persona ose 4,62 për qind.

Në pushtet në Mitrovicën e Veriut erdhi Erden Atiq nga Vetëvendosje, nga e njëjta parti është edhe Lulzim Hetemi, kryetar i Leposaviqit, ndërsa Ilir Peci dhe Izmir Zeqiri, përfaqësues të Partisë Demokratike të Kosovës, morën postet e kryetarëve në Zveçan dhe Zubin Potok.

Gazetari Llazar Steviq nga Mitrovica e Veriut thotë për Kosovo online se kryetarët shqiptarë në të katër komunat në veri nuk kanë bërë asgjë për komunitetin serb, i cili është shumicë në këto zona.

"Çdo vendim që ata morën ishte kundër dëshirës së popullatës serbe. Ata shkatërruan flamuj, kanë gelqerosur grafite me flamuj serbë mbi to. Ata i ridekoruan sheshet me ngjyra që nuk janë simbolet tona kombëtare. Çdo vendim ishte një imponim i vullnetit të tyre dhe dëshirave të tyre kundër dëshirës së popullatës shumicë serbe", thotë Steviq, duke shtuar se vërehet se në Mëhallën e Boshnjakëve dhe kudo ku jetojnë shqiptarët, rrugët janë të asfaltuara.

Ai thekson vendimin për hapjen e urës në Ibër, të cilin serbët e kundërshtuan menjëherë, si diçka që shkaktoi më së shumti trazira te qytetarët serbë në Mitrovicën e Veriut.

“Ka pas një protestë të madhe pranë urës kryesore ku serbët u organizuan, votuan dhe vendosën me shumicë të madhe që ura të mos hapej. Ata gjithashtu i bënë thirrje komunitetit ndërkombëtar që të reagojë dhe të mos lejojë kundër dëshirës së shqiptarëve sepse realisht nuk kishte nevojë të hapej urën në atë moment kur tensionet ndëretnike po rriteshin çdo ditë e më shumë. Fatmirësisht Kfor-i ka reaguar në mënyrë adekuate dhe nuk ka lejuar hapjen e urës”, thekson ai.

Steviq po ashtu thekson se ka pasur shumë përpjekje që kryetarët shqiptarë t'i afrohen në një farë mënyre komunitetit serb, por thotë se serbët kanë qenë këmbëngulës sepse e dinë se ata kryetarë komunash kanë ardhur në pushtet në mënyrë jolegjitime dhe se dëshira e vjetër e Vetëvendosjes dhe Albin Kurtit ka qenë pushtimi i komunave në veri.

Ai gjithashtu konstaton se pas zgjedhjeve të 23 prillit 2023, në të cilat pjesëmarrja ishte e ulët për shkak të bojkotit serb, bashkësia ndërkombëtare reagoi butësisht, ndërsa komuniteti serb llogariste në një reagim më të ashpër, duke besuar se më në fund do të shihej qëndrimi i serbëve.

"Ajo që tani presin serbët janë zgjedhje të reja lokale, në të cilat ata duhet të marrin pjesë siç dinë dhe të jenë të bashkuar, që më në fund ta kthejmë pushtetin në duart tona. Nuk funksionon që 3 apo 3.5 për qind të vendosin për 97 për qind të qytetarëve në veri. Ne duhet të marrim vendimet tona për të ardhmen dhe jetën tonë në mënyrën e duhur”, përfundon Steviq.

Sipas vlerësimit të politologut Ognjen Gogiqit, kryetarët shqiptarë kanë ushtruar mandatin e tyre me kapacitet të kufizuar, pasi vetëqeverisjet lokale nuk kanë arritur kurrë të krijojnë kapacitetin e nevojshëm kadrovik pas dorëheqjes së serbëve nga shërbimet komunale. Ai shton se, me përjashtim të Mitrovicës së Veriut, është krijuar përshtypja se ata hezitonin të ndërmerrnin masa për të cilat dihej që do të ndeshnin në kundërshtimin e serbëve, të cilët përbëjnë shumicën në ato komuna.

Sipas tij, komuna e Mitrovicës së Veriut ka qenë më e diskutueshme sa i përket vendimeve të marra jo vetëm nga kryetari, por edhe nga këshilltarët, gjegjësisht nga Kuvendi i Komunës.

"Ata morën vendime që hasën në kundërshtimin e popullatës vendase. Kjo para së gjithash ka të bëjë me vënien në dispozicion të autoriteteve qendrore të disa pronave të paluajtshme të komunës, si disa objekte iu dorëzuan Ministrisë së Punëve të Brendshme të Kosovës përkundër faktit se serbët ishin kundër. Gjithashtu, të gjitha komunat kanë ndërmarrë disa hapa simbolikë, si ndryshimi i tabelave, flamujve dhe stemave të vendosura në objektet e tyre dhe kjo ka acaruar popullatën vendase. Por nga ana tjetër, ato komuna u përpoqën që deri diku të kënaqen me popullsinë vendase, por edhe me bashkësinë ndërkombëtare perëndimore, për shembull, duke dhënë asistencë sociale dhe mbështetje financiare për kategori të ndryshme të popullsisë, për të treguar një lloj vullneti të mirë”, thotë Gogiq.

Në komunën e Mitrovicës së Veriut, siç shton ai, ka pasur vendime për rendin komunal dhe për projekte infrastrukturore që kanë hasur në reagime të ndryshme nga popullata, kështu që disa janë pranuar si të mirëseardhura, ndërsa të tjera janë kuptuar si provokime, siç janë përcaktimet e ndryshme të punës së objekteve hotelierike dhe tregtare apo vendimet për punimet në rrugë.

“Në përgjithësi, në vitin e parë serbët treguan pakënaqësi të dukshme me faktin se kryetarët e komunave ishin nga komuniteti shqiptar, ndërsa në vitin e dytë, pas referendumit që serbët bojkotuan, kjo nuk u shfaq aq shumë. Ata mësuan të jetojnë me të”, thotë Gogiq dhe vlerëson se këto pushtete lokale, edhe në kohën kur serbët i kanë menaxhuar, madje edhe më vonë, nuk kanë funksionuar kurrë në mnyrë të plotë.

Prandaj, ai beson se me ndryshimin e pushtetit lokal pas zgjedhjeve të tetorit, do të jetë detyrë që të bëhet një përpjekje serioze për ngritjen e kapaciteteve kuadro dhe profesionale në këto vetëqeverisje lokale në mënyrë që ato të punojnë për të mirën e qytetarëve.

Sipas mendimit të Millosh Pavkoviqit, bashkëpunëtor i Qendrës për Politika Evropiane nga Beogradi, kryetarët komunalë me përkatësi etnike shqiptare nuk kanë treguar mirëkuptim për komunitetin shumicë në veri të Kosovës, që është komuniteti serb, gjatë dy viteve të fundit. Ai thekson se ata kanë vepruar në mënyrë të pavarur, duke ndjekur interesat e qeverisë qendrore në Prishtinë.

Sipas tij, është dëshmuar se qëndrimi i tyre ka qenë dukshëm kundër komunitetit serb, gjë që është reflektuar edhe në veprimet konkrete që kanë ndërmarrë.

“Disa nga shembujt janë nënshkrimi i iniciativave për anëtarësim në Bashkësinë e Komunave Shqiptare, pastaj problemi me noterët, pasi që janë emëruar vetëm noterë të përkatësisë etnike shqiptare, si dhe refuzimi për të pranuar iniciativën për mbajtjen e zgjedhjeve të jashtëzakonshme lokale, përkatësisht për shkarkimin e kryetarëve. Të gjitha këto janë gjëra që tregojnë se këta kryetarë nuk e kanë përfaqësuar shpirtin e popullit dhe vullnetin e shumicës, por kanë qenë aty vetëm për të mbushur vakuumin dhe për të irrituar sa më shumë komunitetin serb, sepse nuk kanë pasur asnjë legjitimitet dhe kanë bashkëpunuar ekskluzivisht me qeverinë qendrore, pa marrë parasysh dëshirat dhe kërkesat e komunitetit shumicë që jeton aty”, vlerëson Pavkoviq për Kosovo online.

Duke pasur parasysh se zgjedhjet e reja lokale do të pasojnë në vjeshtë, ai thotë se nëse në to merr pjesë edhe komuniteti serb, me siguri do të ndërrohen kryetarët aktualë dhe do të emërohen të rinj, por problematike është mundësia e tërheqjes së vendimeve që janë marrë gjatë dy viteve të kaluara në katër komuna në veri.

"Supozoj se disa vendime do të mund të tërhiqen, disa jo. Do të ketë rezistencë edhe nga autoritetet qendrore, por kjo është një pyetje për një fazë të mëvonshme kur të zhvillohen zgjedhjet lokale dhe kur të kemi kryetarë të rinj potencialë në këto komuna”, përfundon Pavkoviq.

Në pritje të zgjedhjeve të reja lokale, Gogiq vlerëson se partitë që vijnë nga komuniteti shqiptar dhe boshnjak sigurisht që do të vazhdojnë të mobilizojnë simpatizantët e tyre dhe se në zgjedhjet e tetorit do të përpiqen ta ruajnë pushtetin ose të mbeten të përfaqësuara sa më shumë në kuvendet e komunave në veri të Kosovës.

“Pavarësisht numrit të serbëve në ato komuna, sidomos nëse janë të ndarë dhe nëse shfaqen në disa kolona, ​​nuk do të jetë e lehtë për ta që të rimarrin pushtetin. Nga ana tjetër, procesi i ndërrimit të vendbanimit po zhvillohet edhe për shkak se një numër i pjesëtarëve të komunitetit shqiptar dhe boshnjak, të cilët nuk kanë jetuar më parë atje, po i regjistrojnë në këto vendbanime. Është legjitime dhe nuk mund të ndalet nëse kanë ku të regjistrohen, dhe kjo kontribuon në ndryshimin e strukturës demografike të atyre komunave. Do të ketë një luftë për pjesëmarrjen e tyre në zgjedhje dhe në Mitrovicën e Veriut është treguar se këto komunitete janë shumë vitale politikisht, si shqiptarët dhe boshnjakët, po ashtu edhe romët. Pra, serbët do të duhet ta marrin seriozisht procesin e kthimit në institucione”, thotë ai. 

Zgjedhjet e 23 prillit 2023, ra fjala, u shpallën sepse përfaqësuesit politikë të serbëve u larguan nga institucionet e Kosovës në nëntor 2022, të revoltuar nga shkelja e të drejtave të serbëve dhe marrëveshja e arritur në dialogun Beograd-Prishtinë. Shkaku i menjëhershëm ishte vendimi i Prishtinës për të suspenduar Nenad Gjuriqin, i cili ishte drejtor i Drejtorisë Rajonale të Policisë Veriore, për shkak se ai refuzoi të paralajmëronte bashkatdhetarët e tij sepse veturat e tyre kanë targa KM.