Barbano: Po monitorojmë rastet e proceseve pronësore të serbëve në Kosovë, një numër i madh çështjesh kthehen për rigjykim nga Gjykata e Apelit

Shefi i EULEX-it, Giovanni Pietro Barbano, në një intervistë të gjerë për Kosovo online, ka folur për situatën aktuale të sigurisë në Kosovë, punën e EULEX-it, regjistrimin e ardhshëm të popullsisë, manastirin e Deçanit, çështjet e pazgjidhura pronësore të serbëve, për bashkëpunim me KFOR-in dhe Policinë e Kosovës.

Barbano thekson se zbatimi i aktgjykimit të Gjykatës Kushtetuese të vitit 2016 në rastin e Manastirit të Deçanit është pa dyshim një hap shumë i mirëpritur përpara për sundimin e ligjit në Kosovë.

“Zbatimi i vendimit në rastin e Manastirit të Deçanit është zvarritur për një kohë të gjatë dhe është e rëndësishme të rikujtojmë se, bazuar në parimin e sigurisë juridike, vendimet e Gjykatës Kushtetuese janë të detyrueshme për të gjithë personat dhe institucionet, pa përjashtim, në përputhje me ligjin, Kushtetutën e Kosovës dhe standardet ligjore evropiane. Në këtë drejtim, aktualisht janë në pritje të zbatimit edhe vendime të tjera të Gjykatës Kushtetuese, për të cilat zbatohet i njëjti parim”, thotë Barbano.

Sipas të dhënave të EULEX-it, janë 70.000 çështje të pazgjidhura pronësore të serbëve. Çfarë ndodh me këto raste dhe cila mendoni se është arsyeja që këto raste nuk janë zgjidhur?

Ne vazhdojmë të monitorojmë më shumë se 50 raste civile që kanë të bëjnë me konteste të ndryshme pronësore, si kthimi i pronës, konfirmimi i pronësisë, uzurpimi i paligjshëm, transaksionet mashtruese, dëmet dhe ekzekutimi i aktgjykimeve të paraqitura nga paditësit serbë të Kosovës, të cilët pothuajse të gjithë jetojnë jashtë Kosovës. Sipas Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (KEDNJ), çdo person fizik ose juridik ka të drejtën e gëzimit paqësor të pronës së tij, dhe rastet që lindin nga mosmarrëveshjet pronësore duhet të zgjidhen brenda një "kohe të arsyeshme" siç përcaktohet qartë në nenin 6. 1). ) të së njëjtës konventë. Fatkeqësisht, sistemi i drejtësisë së Kosovës është ende i dëmtuar nga vonesa të konsiderueshme në procedurat gjyqësore lidhur me këto çështje. Ndër shkaqet e vonesës janë një numër i madh i 70,000 çështjeve civile në pritje, vonesat në ofrimin e përkthimeve gjyqësore të dokumenteve, regjistrat e tokës që mungojnë ende, dërgimi i vonuar i thirrjeve në Serbi për shkak të mungesës së ndihmës së ndërsjellë juridike dhe ndryshimet e shpeshta të gjyqtarëve të caktuar. Për më tepër, një numër i madh çështjesh civile kthehen për rigjykim nga Gjykata e Apelit.
Së fundmi keni thënë se situata në Kosovë është e brishtë. A ju duket se po kalojmë nga kriza në krizë?
Gjendja aktuale e sigurisë në Kosovë, veçanërisht në veri të Kosovës, është vërtet e brishtë dhe fatkeqësisht, muajt e fundit kemi parë incidente jashtëzakonisht të rënda, të papranueshme të sigurisë, përfshirë ngjarjet e dhunshme të 29 majit në Zveçan dhe 24 shtatorit në Banjskë. Siç deklaroi së fundmi përfaqësuesi i lartë i BE-së dhe nënkryetari i Komisionit Evropian, Josep Borrell, është koha për t'i dhënë fund rrethit vicioz aktual të krizave dhe tensioneve. Duhet të mendojmë se çfarë do të thotë kjo kur shikojmë jetën e përditshme të njerëzve në terren: fakti është se ky cikël tensionesh ka ndikuar negativisht në kohezionin social dhe marrëdhëniet ndërkomunale në Kosovë, duke ndikuar kështu në jetën e përditshme të grave, burrave dhe fëmijëve në Kosovë. Më lejoni të jem shumë i qartë: të gjitha komunitetet në Kosovë jo vetëm që kanë të drejtë të jetojnë në një mjedis të sigurt, por duhet të kenë besim edhe te autoritetet që kanë për detyrë t'i mbrojnë ato. Për më tepër, ato autoritete, veçanërisht autoritetet policore dhe gjyqësore, duhet të formohen për të pasqyruar komunitetet të cilave u shërbejnë. Si Mision, nga njëra anë, jemi vigjilentë dhe të gatshëm për të mbështetur sigurinë e Kosovës dhe mirëqenien e popullatës vendase; dhe në anën tjetër, ne jemi gjithashtu të përkushtuar të mbështesim autoritetet e Kosovës, veçanërisht Policinë e Kosovës, në forcimin e përpjekjeve të tyre policore të orientuara nga komuniteti për të rritur besimin e njerëzve dhe për të vazhduar ndërtimin e urave ndërmjet policisë dhe popullatës.

Si e shihni vendimin e BQK-së për dinarin? A është diçka që kontribuon në destabilizimin e situatës dhe si ndikon kjo para së gjithash tek komuniteti serb dhe si e shihni ju një rrugëdalje nga kjo krizë?

Mund të ritheksoj vetëm se është e rëndësishme të gjendet një zgjidhje e negociuar për këtë çështje në kuadër të Dialogut me mbështetjen e BE-së për të mirën e të gjitha komuniteteve të prekura.
Komuniteti serb pret më shumë nga EULEX-i kur është fjala për mbrojtjen e të drejtave të tyre.

Sa mund të ndihmojë EULEX-i? Sidomos kur bëhet fjalë për procedurat gjyqësore kundër serbëve, arrestimet dhe përdorimin e forcës së tepruar nga policia e Kosovës?

EULEX-i është në Kosovë për të ndihmuar në forcimin e institucioneve të sundimit të ligjit në mënyrë që ato të jenë të qëndrueshme, të përgjegjshme dhe të afta për të garantuar në mënyrë efektive të drejtat e të gjitha komuniteteve dhe individëve pa diskriminim. Në përputhje me mandatin tonë të fuqishëm të monitorimit, ne monitorojmë me vendosmëri rastet e përzgjedhura në të gjithë zinxhirin e drejtësisë penale, në nivel policie, prokurorie dhe gjyqësore. Shumë nga këto raste kanë të bëjnë me pjesëtarët e komunitetit serb të Kosovës. Aktualisht, misioni po monitoron nga afër mbi 30 raste që kanë të bëjnë me serbët e Kosovës, ose të cilat përndryshe mund të ndikojnë në marrëdhëniet ndërmjet komuniteteve. Ne respektojmë plotësisht pavarësinë e autoriteteve gjyqësore dhe parimin e mosndërhyrjes në kryerjen e aktiviteteve tona monitoruese dhe nëse vërehen mangësi serioze në këto aktivitete monitoruese, Misioni i zgjidh ato me autoritetet kompetente, përgjegjëse. Kosova ka një kornizë solide ligjore për të drejtat e njeriut dhe në punën tonë të përditshme ne në mënyrë aktive dhe publike ua kujtojmë autoriteteve detyrën e tyre për të përmbushur obligimet e tyre lidhur me të drejtat e njeriut në mënyrë që këto të drejta të mos jenë vetëm të drejta teorike, por të përjetohen në jetën e përditshme të njerëzve. Të drejtat e njeriut duhet të mbrohen nga sundimi I ligjit. Ky është një nga parimet udhëzuese pas monitorimit, udhëzimit dhe këshillimit tonë të fortë dhe të vendosur, i cili përfshin qëndrimin dhe sjelljen e Policisë së Kosovës, me një përkushtim të qartë kundër çdo forme të abuzimit apo diskriminimit të të drejtave të njeriut. Për ta ilustruar, shpesh kemi mbrojtur respektimin e rreptë të standardeve të të drejtave të njeriut në përdorimin e masave të sigurisë si paraburgimi dhe forma të tjera të privimit të lirisë. Përmes njësisë sonë korrektuese, mbështesim Shërbimin Korrektues të Kosovës përmes monitorimit, mentorimit dhe këshillimit. Ekspertët tanë janë të pranishëm rregullisht në të gjitha institucionet korrektuese në Kosovë, duke përfshirë vizitat tek të paraburgosurit për të monitoruar kushtet e tyre të paraburgimit me kërkesë të të paraburgosurve, anëtarëve të familjeve të tyre, përfaqësuesve të tyre ligjorë, organizatave të tjera ose me iniciativë të Misionit. Gjthashtu ne kërkuam rritjen e respektimit të të drejtave gjuhësore në procedurat gjyqësore dhe në institucionet e burgjeve, kërkuam hetime adekuate dhe efektive në rastet e keqpërdorimeve të supozuara nga Policia e Kosovës - dhe jemi në kontakt me Inspektoratin Policor të Kosovës në këtë drejtim - u bëjnë thirrje autoriteteve të respektojnë pronarët e të drejtave dhe palët e interesuara në rastet e shpronësimit të pasurive të paluajtshme. Nëpërmjet këshilltarëve tanë policorë, jemi të angazhuar në mënyrë aktive në forcimin e kapaciteteve të Policisë së Kosovës për t'u shërbyer komuniteteve që mbrojnë dhe për të rritur besimin e popullatës përmes policimit të orientuar drejt komunitetit. Kjo është një qasje që synon t'i përgjigjet nevojave lokale, bashkëpunimit dhe parandalimit të krimit, bazuar në parimet e ndërtimit të besimit, llogaridhënies, shkëmbimit të informacionit dhe komunikimit.

Riaktivizimi i stacionit policor në Suhodoll

Në këtë drejtim, kam kënaqësinë t'ju njoftoj se së shpejti planifikojmë t'i dorëzojmë Policisë së Kosovës dy kontejnerë, të cilët do të përdoren për riaktivizimin e nënstacionit policor Suhodoll. Ky nënstacion ka disa vite që është joaktiv. Riaktivizimi i tij, mbi të gjitha, do t'u mundësojë serbëve të Kosovës dhe shqiptarëve të Kosovës që jetojnë në zonë që të kenë qasje më të mirë në shërbimet policore të orientuara drejt komunitetit dhe të kontaktojnë drejtpërdrejt Policinë e Kosovës për të paraqitur raporte ose ankesa dhe për të marrë mbështetjen e policisë. Për më tepër, prania e vazhdueshme e Policisë së Kosovës në nënstacionin Suhodoll pritet të përmirësojë situatën e sigurisë, pasi që do të përmirësojë kapacitetin e policisë për të promovuar dhe mbrojtur sigurinë e të gjithë atyre që jetojnë në zonë në mënyrë të orientuar drejt komunitetit. Më lejoni gjithashtu të nënvizoj se, në përputhje me detyrimet e tij për të drejtat e njeriut, Misioni ka kushtëzuar dhurimin e kontejnerit vetëm për të lehtësuar policimin në komunitet, marrjen e raporteve dhe ankesave dhe me qëllim të përmirësimit të sigurisë së të gjitha komuniteteve.

Si po përgatitet EULEX-i për votimin në veri kur bëhet fjalë për votën për zëvendësimin e kryetarit?

Monitorimi nga afër i çdo zhvillimi të mundshëm që ndikon në sigurinë e Kosovës, që përfshin sigurinë e të gjitha komuniteteve në Kosovë, mbetet prioriteti ynë kryesor. Si reagim i dytë i sigurisë në Kosovë,  jemi në kontakt të vazhdueshëm dhe të ngushtë me Policinë e Kosovës dhe KFOR-in, palët e para dhe të treta përgjegjëse, dhe, në përputhje me mandatin tonë, jemi të përkushtuar që t'i mbështesim institucionet e Kosovës për të siguruar që të gjithë do të jenë në gjendje të ushtrojnë të drejtat e tyre demokratike në mënyrë të sigurt dhe të rregullt, siç kërkohet nga sundimi i ligjit.

A do të ndihmojë EULEX-i në regjistrimin e popullsisë të shpallur për 5 prill në zonat serbe?

Jo, EULEX-i nuk është i përfshirë në zbatimin e regjistrimit, por anëtarët e misionit të EULEX-it do të monitorojnë situatën e sigurisë gjatë regjistrimit dhe ne do të kemi fokus të veçantë për çdo incident me implikime të sigurisë, në bashkëpunim të ngushtë me Policinë e Kosovës dhe KFOR-it.

Si e vlerësoni bashkëpunimin me institucionet e Kosovës, si me KFOR-in ashtu edhe me komunitetin serb? A ka vend për përmirësim?

Bashkëpunimi pozitiv dhe i vazhdueshëm me institucionet e sundimit të ligjit në Kosovë është parakusht për zbatimin e mandatit tonë, i cili realisht është t'i mbështesim në rrugën e tyre drejt rritjes së efikasitetit, qëndrueshmërisë, multietnicitetit dhe përgjegjësisë, pa ndërhyrje politike dhe në në përputhje me standardet ndërkombëtare të të drejtave të njeriut dhe praktikat më të mira evropiane. Si reagim i dytë i sigurisë në Kosovë, ne jemi në koordinim të ngushtë të vazhdueshëm me Policinë e Kosovës dhe KFOR-in lidhur me çështjet e sigurisë. Për më tepër, në përputhje me mandatin tonë të fuqishëm mbikëqyrës, komponentët e ndryshëm të Misionit janë në kontakt, pothuajse çdo ditë, me përfaqësues të sistemit të drejtësisë, policisë, shërbimeve korrektuese, shërbimeve sprovuese, gjë që na lejon të kryejmë monitorim të sigurt të rasteve të përzgjedhura të të gjithë zinxhirit të drejtësisë penale. Përveç kësaj, ne gjithashtu kontribuojmë në mënyrë aktive në procesin ligjbërës në fusha të ndryshme të sundimit të ligjit, duke ofruar këshilla dhe ekspertizë.
Duke iu referuar veçanërisht komunitetit serb të Kosovës, ne kërkojmë dialog të vazhdueshëm me organizatat e shoqërisë civile për të shkëmbyer pikëpamjet mbi çështjet më urgjente me të cilat ballafaqohet popullata lokale dhe për të kërkuar komente për punën e Misionit në terren. Për më tepër, ne shpesh kemi bashkëpunuar me shoqërinë civile në zbatimin e aktiviteteve specifike. Më lejoni t'ju jap vetëm dy shembuj: Siç e dini, EULEX-i është thellësisht i angazhuar në çështjen e personave të zhdukur dhe ekspertët tanë vazhdojnë të punojnë së bashku me kolegët e tyre vendas në Institutin e Mjekësisë Ligjore për të përcaktuar fatin e personave të zhdukur duke ofruar ekspertizë dhe këshilla për identifikimin e varreve të mundshme sekrete dhe zhvarrosjen dhe identifikimin e viktimave të konfliktit në Kosovë. Familjet e personave të zhdukur kanë të drejtë të kërkojnë informacion nga institucionet përkatëse për rastet e tyre dhe për të mbështetur të drejtën e tyre për të ditur të vërtetën për fatin e të dashurve të tyre, EULEX-i ka bashkëpunuar me Qendrën Burimore të OJQ-ve për Personat e Zhdukur (MPRC) për të kontaktuar anëtarët e familjeve nga të gjitha komunitetet përmes një serie sesionesh informuese në mbarë Kosovën. Një shembull tjetër janë përpjekjet tona për të përfshirë dhe fuqizuar përfaqësuesit e shoqërisë civile nga të gjitha komunitetet në luftën kundër dhunës me bazë gjinore. Gjatë zbatimit të fushatave ndërgjegjësuese dhe aktiviteteve të projektit, EULEX-i ka zhvilluar dhe mbajtur lidhje të forta me OJQ të ndryshme të Kosovës që mbështesin Misionin si partnerë implementues. Konkretisht, për aspektet e parandalimit të dhunës ndaj grave dhe përpjekjes për barazi gjinore, Misioni, në partneritet me shoqërinë civile, angazhoi komunitetin e të rinjve dhe avokoi në nivel qeveritar për krijimin e shërbimeve efektive të asistencës ndaj viktimave, përfshirë programet e riintegrimit. Vetëkuptohet se bashkëpunimi me autoritetet e Kosovës për këtë çështje, veçanërisht me Policinë e Kosovës dhe Ministrinë e Drejtësisë, është element kyç dhe janë ndërmarrë hapa konkretë në këtë drejtim. Së bashku me KFOR-in dhe misionin OEBSA në Kosovë, Misioni ishte gjithashtu i përfshirë shumë në ngritjen e dhomave të intervistimit të viktimave në stacionet policore në mbarë Kosovën, duke përfshirë stacionin policor në Mitrovicën e Veriut.

Si e shihni heqjen e tabelave me mbishkrime cirilike në veri të Kosovës? A ka pasur edhe mungesë koordinimi ndërmjet institucioneve të Kosovës dhe atyre ndërkombëtare?

Nga pikëpamja e sigurisë, për të shmangur tensionet e mundshme të panevojshme, është e rëndësishme të sigurohet që të ndiqet një qasje gjithëpërfshirëse sa herë që ndërmerren veprime që mund të ndikojnë në jetën e përditshme të njerëzve. Kjo nënkupton konsultim paraprak me palë të ndryshme të interesuara, që do të thotë, në rastin konkret, me Komisionerin për Gjuhët për interpretimin e kuadrit legjislativ.

Si e shihni bashkëpunimin me Këshillat e Specializuara të Kosovës?

Në përputhje me legjislacionin përkatës të Kosovës, EULEX-i ndihmon Dhomat e Specializuara të Kosovës dhe Zyrën e Prokurorit Special me mbështetje logjistike dhe operative, kur është e nevojshme. Ne mbetemi të përkushtuar për të mbështetur punën e këtyre institucioneve të Kosovës në sigurimin e llogaridhënies për krimet e rënda, përfshirë krimet e luftës dhe krimet kundër njerëzimit.