Radonjiq: Njerëzit që jetojnë në Kosovë meritojnë filma të mrekullueshëm dhe prozë të shkëlqyer

Në qarqet tona kulturore ekziston bindja se marrja me temën e Kosovës është një lloj koncepti anakronik nacionalist, por në fakt, absolutisht nuk ka pse të jetë, thotë regjisori Predrag Radonjiq për Kosovo online, duke shtuar se kushdo që jeton në Kosovë meriton filma të mrekullueshëm dhe prozë të shkëlqyer.

Ai thotë se atij i duket se në opinionin serb ka stereotipe për serbët nga Kosova, kryesisht në dy kategori: ose janë përfitues të ndihmës sociale, ose se bëhet fjalë për ndonjë mjedis gjysmëkriminal, kriminal të njerëzve.

“Në fakt, shumica e njerëzve, si kudo, i përkasin atij grupi të njerëzve normalë me nevoja normale njerëzore, probleme, frikë, lumturi etj. Më duket, pavarësisht gjithçkaje që po ndodh, për shkak të një lloj imazhi mediatik, që është gjithmonë i tensionuar dhe i sforcuar deri në ekstreme, se ky stereotip për njerëzit atje poshtë është ende i pranishëm në publikun tonë”, thotë bashkëbiseduesi ynë.

Për filmin e tij “Marrëveshja”, i cili u shfaq premierë në vitin 2016, ai thotë se donte t’i vinte shikuesit e filmit në një situatë ku ata të mendonin se si do të silleshin në disa situata ekstreme.

“A do të ishin të gatshëm të rrezikonin jo vetëm jetën e tyre, por të rrezikonin sigurinë e familjeve të tyre dhe sigurinë e fëmijëve të tyre, mbi të gjitha, dhe sa janë njerëzit në të vërtetë gati dhe sa e kuptojnë ata sakrificën e dikujt kur dikush është gati ta bëjë atë? Mendoj se filmi ka arritur ta arrijë deri diku, sigurisht, por gjithashtu mendoj se është bërë në mënyrë të pamjaftueshme për të kuptuar pozitën e njeriut të zakonshëm”, beson Radonjiq.

Sipas tij, distanca historike nuk është e nevojshme për xhirimet e filmave për Kosovën.

“Kemi një rast që një nga filmat më të mirë kundër luftës apo filmat me temë lufte, si “Fshatra të bukura, digjen bukur”, është filmuar praktikisht, pothuajse në mes të luftës në Bosnje. Pra, absolutisht nuk është diçka që është e nevojshme. Më duket se në artin tonë, letërsinë, që e ndjek dhe që është profesioni im më i ngushtë, pas asaj poezie të madhe epike si klasikja jonë e vetme, në fakt nuk kemi një numër të mjaftueshëm romanesh dhe tregimesh të mira dhe cilësore të lidhura me Kosovën dhe Metohinë në letërsinë bashkëkohore”, thotë ai.

Ai shton se është bërë njëfarë progresi me xhirimet.

“Më i famshmi është “Enklava”, ndonëse nuk është filmuar drejtpërdrejt në Kosovë e Metohi, por ka të bëjë tërësisht me temën kosovare. Ka pasur edhe disa përpjekje të tjera, por një fakt është për mua tragjik - se ky film që kemi xhiruar është realisht i pari dhe i vetmi film artistik që është xhiruar në territorin e Kosovës dhe Metohisë pas luftës”, thekson Radonjiq, me shpresën që ky film të mos jetë i fundit.

Ai thekson se trajtimi i kësaj teme absolutisht nuk ka pse, ndonëse shpesh ka - ideologjikisht.

“Tek ne, sidomos në atë mjedis kulturor, në qarqet kulturore, ka një lloj odiumi që ballafaqimi me Kosovën dhe Metohinë është një lloj koncepti anakronik nacionalist, por në fakt absolutisht nuk ka pse të jetë. Absolutisht çdo trajtim me çështjen e Kosovës nuk duhet të jetë ideologjik. Më shpesh, për fat të keq, ideologjizohet, por mua më duket se KeM, që njerëzit që jetojnë në të - e them këtë njëlloj si për serbët, edhe për shqiptarët dhe për të gjithë të tjerët që jetojnë në atë territor - meritojnë të trajtohen si qenie njerëzore, meritojnë filma të mrekullueshëm, proza ​​të shkëlqyera, tema të shkëlqyera, me të vërtetë një hapësirë ​​e mrekullueshme dhe shpesh ogurzezë”, shpjegon bashkëbiseduesi ynë.

“Marrëveshja”, si një trillim, një film artistik, vështirë se mund ta përshkruaj realitetin: përkundrazi, bëhet fjalë për nevojën për të “shprehur të vërtetën”.

“Më duket se asnjë fiksion nuk mund të merret me dokumentar dhe të jetë autentik artistikisht. Por le t'u afrohemi atyre mjeteve artistike, diçka që, të paktën nga këndvështrimi im subjektiv, është afër të vërtetës sime në përvojën e Kosovës dhe Metohisë. Diku u ndjeva edhe i detyruar, si dikush që punoja atje poshtë si gazetar dhe që studioja dhe shkroi historitë e para, të përpiqesha ta bëja këtë. Më vjen keq që nuk ka më përpjekje të tilla, por ka thjesht arsye objektive dhe subjektive. E kisha fjalën për subjektivitetin kur ju përmenda se në publikun tonë kulturor në përgjithësi ka një lloj vule të vetën, e cila është e pamerituar”, beson Radonjiq.

Sa i përket rrethanave objektive, është se është vërtet e vështirë të filmohet në Kosovë dhe se është pothuajse e pamundur të merren leje ligjore për xhirime.

“Filmin tonë praktikisht e kemi xhiruar në mënyrë partizane. Kur na duheshin skenat në varreza, hymë me një lloj delegacioni francez që po vendosnin kurora me lule me rastin e 100 vjetorit të Luftës së Parë Botërore, nuk e di se për çfarë bëhej fjalë atëherë, por ne u futëm pas tyre, fjalë për fjalë sikur po e ndiqnim ngjarjen. Pastaj vrapuam në njërën anë të varrezave dhe xhiruam skenën që na duhej. Edhe pse kërkuam leje dhe u përpoqëm ta merrnim”, kujton drejtori.

Ai shton se kjo është vetëm një nga anekdotat e shumta që kanë shoqëruar xhirimet.

“Është absolutisht e qartë për mua se njerëzit as duan dhe as nuk janë gati të punojnë dhe të regjistrojnë atje në një mënyrë kaq ekstreme, por nga ana tjetër, kjo absolutisht nuk na pengon të kemi filma që do të trajtojnë temën e Kosovës - njerëz normalë, situata në të cilat gjenden njerëzit normalë. Kësaj i është përkushtuar arti dhe duhet të përpiqet me të vërtetë ta shprehë atë lloj të vërtete artistike, para së gjithash”, përfundon Radonjiq.