Todoroska: Maqedonia nuk fitoi asgjë pas armëpushimit në Luftën e Madhe - pësoi humbje dhe mbeti e ndarë

Katerina Todoroska, profesoreshë në Institutin e Historisë Kombëtare të Universitetit të Shën Kirilit dhe Metodit në Shkup, theksoi se për Maqedoninë e Veriut Dita e Armëpushimit në Luftën e Parë Botërore nuk do të thotë shumë duke pasur parasysh se popullata maqedonase doli nga ajo luftë me sakrifica të mëdha njerëzore dhe pa autonominë dhe pavarësinë e dëshiruar.

Todoroska thotë se pas 11 nëntorit 1918 Maqedonia mbeti e ndarë mes Bullgarisë, Serbisë dhe Greqisë, ndërsa tensionet dhe konfliktet vazhduan edhe pas përfundimit përfundimtar të luftës.

"Ajo që ne si maqedonas kemi pasur që nga Lufta e Parë Botërore janë humbje të mëdha njerëzore, pa fituar asgjë në interes të popullit maqedonas sepse Maqedonia mbetet e ndarë në të njëjtat territore dhe sundimtarë si më parë. Edhe pas vitit 1918 Maqedonia u nda në të Bullgarisë, Serbisë dhe Greqisë, deri atëherë ajo tashmë ishte shndërruar në Serbinë Jugore dhe Banovina e Vardarit. E gjithë kjo do të korrigjohet vetëm me pjesën e Vardarit pas Luftës së Dytë Botërore”, tha Todoroska për Kosovo online.

Ajo vlerëson se territori i Maqedonisë së atëhershme është një nga zonat më të mëdha dhe më të rëndësishme ku u zhvillua Lufta e Parë Botërore, e cila u nda në Bukuresht midis Bullgarisë, Serbisë dhe Greqisë në vitin 1913, një vit para fillimit të Luftës së Madhe.

Bullgaria, thekson ajo, mbeti e pakënaqur me atë që mori dhe pa në Luftën e Parë Botërore një mundësi për të fituar territore që mendonte se i përkisnin.

“Në fillim Bullgaria nuk u bashkua me aleancën e fuqive qendrore, por ajo u bashkua pak më vonë në vitin 1915 dhe menjëherë pas anëtarësimit filloi të hyjë në territoret maqedonase, të cilat i konsideronte se i ishin mohuar me Marrëveshjen e Bukureshtit“, theksoi profesoresha.

Siç shton, menjëherë pas hyrjes së bullgarëve u krijua Qarku Ushtarak Maqedonas.

Ajo që ndodhi në ato zona ndodhi edhe në Kosovë - Bullgaria u përpoq të vinte nën kontroll me ndihmën e aleatëve të gjitha territoret që synonte të përvetësonte, thotë ajo.

“Ajo shpresonte se me ndihmën e tyre do të korrigjonte gjithçka që deri atëherë e konsideronte gabim – se nga Maqedonia mori një pjesë shumë të vogël të tortës që i dhanë fuqitë e mëdha në vitin 1913”, vlerëson Todoroska.

Meqenëse territori maqedonas ishte i ndarë në atë kohë, maqedonasit u mobilizuan nga tre ushtri. Njëra ushtri është nga Bullgaria, një tjetër nga Serbia dhe e treta nga Greqia.

Profesoresha vëren se të gjithë ushtarët maqedonas, pavarësisht se për cilën palë luftuan, kishin një qëllim - të fitonin autonomi dhe në fund të bashkoheshin.

Përderisa disa prej tyre, thotë ajo, angazhoheshin që Maqedonia të ishte një shtet i pavarur me autonomi të plotë, të tjerët, afër oborrit bullgar, avokuan për autonomi me mundësinë e bashkimit me Bullgarinë.

Popullsia joushtarake maqedonase dëshironte një shtet të pavarur dhe sovran të Maqedonisë, thekson Todoroska.

"Ajo që është e rëndësishme të thuhet është se popullsia maqedonase si popullatë, po flas tani si popullatë joushtarake, i ka mbështetur ato forca apo ata luftëtarë që kanë luftuar për një Maqedoni të pavarur. Por jo si pjesë e Bullgarisë së ardhshme, por vetëm si një territor i pavarur, një shtet që do të ishte i pavarur dhe që më në fund do të merrte sovranitetin që kishin imagjinuar banorët e Ilindenit dhe të gjithë drejtuesit e organizatës së Ilindenit, e cila u formua në Bullgari në vitin 1920, të gjitha idetë e tyre u mbështetën nga maqedonasit popullsia, pavarësisht se deri atëherë ata ishin nën sundimin osman, pastaj serb, pastaj bullgar, në atë moment nuk ishin nën sundimin e askujt dhe besonin se e meritonin të kishin shtetin e tyre për shkak të veprimeve të tyre të mëparshme”, saktëson Todoroska.

Megjithatë, ajo thekson se Lufta e Parë Botërore, si dhe Dita e Armëpushimit, nuk u solli asgjë maqedonasve nga humbjet dhe vuajtje të mëdha njerëzore.

Gjatë Luftës së Parë Botërore ushtria bullgare ka kryer shumë krime kundër popullatës maqedonase, veçanërisht në territorin e Strumicës, Gjevgjelisë, Dojranit.

Todoroska thotë se armëpushimi dhe përfundimi i luftës nuk do të thotë fundi i vuajtjeve për popullatën maqedonase, sepse, siç thotë ajo, përleshjet ushtarake dhe konfrontimet e përgjakshme kanë vazhduar edhe pas 11 nëntorit.

Ajo shton se ushtria pasi u tërhoq, la pas mina dhe mjete shpërthyese të groposura në fusha dhe toka të punueshme dhe fermerët nuk mund të punonin lirshëm.

Ai shpjegon se pikërisht kjo ishte pjesë e agjendës së fuqive imperialiste pas luftës – të pamundësonin popullsinë vendase të prodhonte ushqim për të mbetur e varur prej tyre.

“Lufta e Parë Botërore ishte shumë shkatërruese si për Ballkanin ashtu edhe për botën dhe konsiderohet si një nga konfliktet më të përgjakshme ushtarake, duke pasur parasysh se në atë periudhë nuk kishim aq teknologji sa sot. kohë në të cilën mjete të tilla të sofistikuara nuk ekzistonin, siç përdoren sot koka të ndryshme bërthamore, etj. Lufta kontribuoi vetëm në rritjen e industrisë ushtarake, rritjen e aseteve të atyre shteteve të mëdha që kishin fuqi dhe fuqi ekonomike e njerëzore, fuqinë për të kontribuar në zhvillimin e industrisë ushtarake ju e zhvilloni të gjithë ekonominë dhe realisht gjatë historisë dhe ne mund ta zbatojmë edhe sot, lufta është mënyra më e mirë për të rritur ekonominë e një vendi nëse është agresori”, përfundoi Todoroska.