Jovanoviq: Për serbët 11 nëntori është dita e fitores, për shqiptarët dita e disfatës në Luftën e Parë Botërore

Serbia e feston 11 nëntorin, Ditën e Armëpushimit në Luftën e Parë Botërore, si ditë fitoreje, ndërsa për shqiptarët ajo datë është simbol i disfatës personale, por edhe i disfatës së sponsorëve të tyre, Austro-Hungarisë dhe Gjermanisë, të cilët i krijuan dhe i përdornin atëherë, si tani, për qëllimet e tyre ditore politike, thotë për Kosovo online Luka Jovanoviq, historian nga Mitrovica e Veriut. Ajo tregon se Kosova, gjatë Luftës së Parë Botërore, si dhe shekuj më parë, ka qenë një territor konflikti, vuajtjeje dhe ndarjeje.

“Lufta e Parë Botërore në territorin e Kosovës dhe Metohisë, por edhe në territorin e gjithë Mbretërisë së atëhershme të Serbisë dhe Malit të Zi, pasi që krahina autonome e Kosovës dhe Metohisë ishte e ndarë territorialisht në mes atyre dy shteteve serbe në atë kohë është një periudhë vuajtjeje që është përjetuar gjatë gjithë shekujve të së kaluarës së saj. Përkatësisht, në vitin 1912, zona ndërmjet Serbisë së vjetër dhe Maqedonisë, pra Kosova dhe Metohia e sotme, u çlirua nga skllavëria shekullore turke dhe u bë pjesë e Mbretërisë së Serbisë dhe Mbretërisë së Malit të Zi. Mirëpo, vitet e luftës 1912 dhe 1913, siç e dimë, 1914 nuk ishte vit paqësor, por vitet e luftës që filluan në 1912 zgjatën deri në vitin 1918”, kujton Jovanoviq.

Në fillim të Luftës së Parë Botërore, thekson ai, fokusi i konfliktit ishte në veri të vendit, pra në zonat kufitare ndërmjet Serbisë dhe Austro-Hungarisë, pra Malit të Zi dhe Austro-Hungarisë.

Me përparimin e luftës, ushtria serbe u tërhoq në jug, d.m.th. në territorin e Kosovës, përmes Malit të Zi në Shqipërinë veriore, nga ku filloi Golgotën e saj, në ishujt e Korfuzit dhe Vidos, dhe u kthye përsëri në vendin e saj nëpërmjet Selanikut dhe fronti i Selanikut.

Në Kosovë, kujton Jovanoviq, lidershipi i Serbisë në atë kohë mbajti një konsultim vendimtar - nëse duhet të shkojë në ofensivë apo të tërhiqet.

“Duhet të theksojmë se konsultimi i fundit, konsultimi i famshëm, i Qeverisë së Serbisë dhe Shtabit të Përgjithshëm është mbajtur në Kosovë e Metohi, ku është diskutuar nëse do të fillohet ofensiva nga Kosova apo një tërheqje e mëtejshme. Siç dihet, filloi tërheqja e mëtejshme drejt Malit të Zi dhe Shqipërisë”, vëren historiani.

Me tërheqjen e ushtrisë serbe, forcat e Austro-Hungarisë dhe forcat e Bullgarisë erdhën në territorin e Kosovës dhe filloi pushtimi.

Jovanoviq thotë se pjesët veriore të Kosovës ishin të pushtuara nga Austria, ndërsa pjesët jugore, Prishtina, Gjilani, Ferizaj dhe Kaçaniku, u pushtuan nga Bullgaria, e cila vendosi një regjim të ashpër dhe mizor.

“Popullsia serbe i priti ato forca si pushtues, si një periudhë e re robërie, ndërsa popullata shqiptare i priti ato forca si forca çlirimtare, prandaj mund të konstatojmë se në ato dy vjet e gjysmë, pra nga dimri i vitit 2015. deri në nëntor të vitit 1918, kur ndodhi çlirimi i KdheM dhe i Serbisë, d.m.th rënia e fuqive qendrore në Evropë, në territorin e Kosovës mbretëroi një regjim force, një regjim i shfarosjes së popullit serb dhe i dhënies së parësisë popullit shqiptarë në atë zonë”, theksoi Jovanoviq.

Nuk duhet harruar, thotë ai, se ishte Austro-Hungaria dhe pjesërisht Bullgaria, ato që morën pjesë në vitet e Luftërave Ballkanike, para konfliktit me Perandorinë Osmane dhe çlirimit nga skllavëria turke, në krijimin e shqiptarëve si kombi.

“Kanë punuar për lidhjen e tyre, për afirmimin e shqiptarëve si popull, pra për krijimin e gjuhës, letërsisë, kulturës, historisë dhe mitit kombëtar të tyre rreth të cilit do të mblidhej ai popull dhe në atë moment kur ata pushtuan fizikisht hapësirat ku ka jetuar populli shqiptar, vendosi që më në fund ta përdorë atë dhe ta përdorë kundër popullit serb”, thotë Jovanoviq.

Më 15 shtator, ushtria serbe mundi frontin e Selanikut dhe deri më 13 nëntor kishte mundur të gjitha vendet kundërshtare, pra pjesëtarët e fuqive qendrore.

Jovanoviq vëren se serbët dhe shqiptarët kishin role diametralisht të kundërta në Luftën e Parë Botërore dhe ishin në dy kampe të kundërta.

“Ndërsa Serbia qartazi qëndroi në anën e Fuqive Aleate në Luftën e Parë Botërore si dhe në Luftën e Dytë Botërore, populli shqiptar qëndroi qartë në krah të kundërshtarëve të Fuqive Aleate, pra me Fuqitë Qendrore në Luftën e Parë Botërore, është, me Fuqitë e Boshtit në Luftën e Dytë Botërore, populli shqiptar ishte në kampin e të mundurve në të dyja luftërat botërore, kurse populli serb në kampin e fitimtarëve”, tha Jovanoviq.

Çlirimi që solli ushtria serbe në vitin 1918 nuk nënkuptonte hakmarrje ndaj shqiptarëve, por shteti i ri i Mbretërisë së Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve, kjo e fundit Mbretëria e Jugosllavisë, shpalli barazinë e të gjithë popujve në shtetin e ri, tha historiani.

Viti 1918 apo 1919, vlerëson ai, duhet të jetë viti i një fillimi të ri për të gjithë popujt që ishin pjesë e Mbretërisë së Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve.

Megjithatë, shqiptarët nuk u pajtuan me këtë.

“Një pjesë e madhe e popullsisë shqiptare që nuk donte të ishte në kufijtë e shtetit të ri, siç thoshin, shteti serb, edhe në vitin 1912 dhe më vonë në vitin 1918, dezertoi në Mbretërinë e sapoformuar Shqiptare, e cila u formua në vitin 1912. Historiografia e sotme shqiptare e përdor qartë atë shpërngulje siç do të theksonte dhe keqpërdorte ato të dhëna dhe do ta shpallte regjimin serb si një regjim pushtues, persekutues, shfarosës kundër popullit shqiptar”, shpjegon historiani.

Jovanoviq thekson se 11 Nëntori, i cili sot shënohet si Dita e Armëpushimit, është ditë e fitores për serbët dhe ditë e disfatës për shqiptarët.

“Ideja e tyre është se është dita e disfatës së tyre, e disfatës së sponsorëve të tyre, e atyre që i krijuan, që atëherë dhe tani i përdorën për qëllimet e tyre ditore politike, konkretisht Austro-Hungaria, Gjermania dhe mbështetësit dhe aleatët e tjerë të tyre. Pra, 11 nëntori është ditë e fitores për serbët, për shqiptarët 11 nëntori është ditë e humbjes”, ka përfunduar Jovanoviq.