Për mallrat serbe ende i hapur vetëm një vendkalim, kush duhet të reagojë?

Si kryesuese e CEFTA-s, Kosova ishte nikoqire e takimit të Komitetit të Përbashkët në fillim të marsit, duke u përfaqësuar pa UNMIK-un. Në të njëjtën kohë, në Merdar – kolona kamionësh me mallra serbe. Në doganë presin deri në tre ditë. Pamja është e njëjtë që nga tetori, kur Prishtina hoqi pjesërisht ndalimin për importin e mallrave serbe, duke siguruar se do të lejohej hyrja edhe përmes pikave të tjera kufitare sapo të mbërrinin skanerët. Ata ende mungojnë, transportuesit janë të demotivuar për të pranuar transportin e mallrave drejt Kosovës, dhe nga tetori deri në shkurt 2025, krahasuar me të njëjtën periudhë para vendosjes së ndalimit, eksporti nga Serbia në Kosovë është ulur për një të tretën.

Shkruan: Dushica Radeka Gjorgjeviq

Shoferët e kamionëve që qëndrojnë në një kolonë kilometërshe te Merdari u thanë gazetarëve të Kosovo online se vendimi i qeverisë në Prishtinë për të importuar vetëm mallra përmes atij vendkalimi po e vështirëson punën.

Skender Kelemendi, i cili drejton një kamion nga Beogradi me produktet “Polimark”, thotë se do të ishte shumë më e lehtë nëse mallrat do të importoheshin nëpër të gjitha vendkalimet.

"Kështu ishte më parë, ne mund të transportonim mallra tre herë në javë, tani një herë. Presim dy ose tre ditë në doganë. Po ndikon keq në biznes," thotë ai.

Kontrolli i detajuar, sipas Mirosllav Simiq, i cili transporton blloqe nga Serbia, ndonjëherë zgjat me ditë.

Për të mos u përballur me përjashtimin nga Procesi i Berlinit, më 7 tetor 2024, Kosova pjesërisht hoqi ndalimin e importit të mallrave serbe që kishte hyrë në fuqi që nga 14 qershori 2023 për “arsye sigurie”, përkatësisht për shkak të dyshimeve se armët po transportoheshin në Kosovë me kamionë që transportonin mallra nga Serbia.

Nga lehtësimi i ndalimit më 7 tetor, Kosova përfitoi, pasi në këmbim nuk përfaqësohej më përmes UNMIK-ut në kuadër të CEFTA-s. Për shkak se mallrat mbërrijnë vetëm përmes Merdarit, të tjerët janë në humbje.

Sipas të dhënave që Kosova online ka marrë nga Qendra për Bashkëpunim Rajonal e Odës Ekonomike të Serbisë, eksporti i përgjithshëm i mallrave serbe në Kosovë nga tetori 2024 deri në fillim të shkurtit 2025, krahasuar me të njëjtën periudhë të viteve 2022-2023, para vendosjes së ndalimit, është më i ulët për 30,2 për qind.

"Ekporti i përgjithshëm i mallrave serbe nga tetori 2024 deri në fillim të shkurtit 2025 arrin në 104 milionë euro, që në krahasim me të njëjtën periudhë të viteve 2022-2023, para vendosjes së ndalimit, është më i ulët për 45 milionë euro, pra për 30,2 për qind, pasi në atë periudhë arrinte në 149 milionë euro," kanë deklaruar nga Qendra për Bashkëpunim Rajonal e Odës Ekonomike të Serbisë.

Nëse krahasojmë muajt para vendosjes së ndalimit dhe pas heqjes së tij, eksportet janë mesatarisht më të ulëta për 11.25 milionë euro në muaj.

Për shkak të ngadalësimit të punës dhe pezullimeve të herëpashershme të doganës së Kosovës në vendkalimin Merdar, i cili ka statusin e Korridorit të Gjelbër, nga OES thonë se dërgesat janë duke u përpunuar me volum dukshëm më të ulët se zakonisht, ndërsa në të njëjtën kohë nuk ka të dhëna se vendkalimet tjera do të jenë të hapura për kalimin e mallrave.

“Numri i kamionëve që kalojnë në Merdar çdo ditë varion nga 90 në 120, gjë që krijon mbingarkesë të konsiderueshme dhe disa kilometra radhë, ose më shumë se 150 kamionë. Për krahasim, Dogana e Kosovës kontrollonte rreth 250 kamionë në ditë në vendkalimin Merdar në kushte të rregullta, ndërsa kapaciteti i këtij vendkalimi, pas përmirësimeve të infrastrukturës të financuara nga Bashkimi Evropian, është rritur në 400 kamionë. Këto bllokime i komplikojnë më tej gjërat për transportuesit nga Serbia, Kosova dhe rajoni, të cilët po përballen me vonesa të gjata deri në katër ditë. Pritja në radhë dhe kushtet e këqija i demotivojnë transportuesit që të pranojnë transportin e mallrave për në Kosovë, sepse në kushte të rregullta mund të udhëtojnë më shumë në tregjet tjera”, thuhet në OES.

Kryetari i Aleancës së Biznesit të Kosovës, Agim Shahini, vlerëson për Kosovo online se çështja e importit të mallrave serbe në Kosovë është një problem artificial.

"Alianca e Biznesit të Kosovës ka qenë gjithmonë për hapjen e të gjitha pikave kufitare për qarkullimin e mallrave dhe për të mos krijuar tollovi. Në Merdar ka kolona prej 10, 15, deri në 20 kilometra, shoferët ende presin me ditë të tëra, dhe kjo rrit kostot e transportit të mallrave. Është e papranueshme që shoferët të qëndrojnë aty për dy ose tre ditë për të ardhur këtu, kjo tashmë është shumë e vështirë," thotë Shahini.

Ai thotë se Aleanca e Biznesit të Kosovës ka kërkuar nga Qeveria e Kosovës liberalizimin e tregut dhe se qeveria ka premtuar se gjithçka do të jetë në rregull pasi të mbërrijnë skanerët që përdoren për kontrolle kufitare.

"Megjithatë, ata skanerë ende nuk janë të disponueshëm dhe tollovi po bëhen më të mëdha çdo ditë, ashtu si edhe kostot. Prandaj, Kosova dhe të gjitha vendet në kuadër të CEFTA-s duhet të gjejnë një zgjidhje për tejkalimin e këtij problemi. Ne presim që të ketë skanerë, por nuk e dimë se kur, sepse nëse nuk kemi skanerë në pikat e tjera kufitare, pse duhet t'i kemi vetëm në këtë? Ne si Aleancë e Biznesit të Kosovës dëshirojmë të heqim të gjitha ndalesat dhe të lejojmë që mallrat dhe kapitali të lëvizin pa problem në të dy drejtimet”, thekson Shahini.

CEFTA, sipas tij, nuk e ka trajtuar këtë problem dhe kjo është çështje e saj dhe e Bashkimit Evropian.

Koordinatori i Grupit Punues të Konventës Kombëtare për BE-në për kapitullin 35, Dragisha Mijaçiq, thotë për Kosovo online se është skandaloze që komuniteti ndërkombëtar dhe mbi të gjitha administrata gjermane që u mor me çështjen e ndalimit të hyrjes së mallrave serbe në Kosovë, nuk ka arritur ta zgjidhë plotësisht këtë çështje.

Importi i mallrave serbe në Kosovë, thekson ai, është një nga çështjet e mëdha dhe është turp i madh për komunitetin ndërkombëtar që ka mbetur i pazgjidhur.

“Qeveria gjermane dhe të dërguarit gjermanë janë marrë ekskluzivisht me këto çështje, çështjet e zgjidhjes së CEFTA-s, bashkëpunimi rajonal është i rëndësishëm për ta. Zoti Zaracin ishte shumë i angazhuar në këto çështje dhe bëri deklarata inkurajuese se çështja do të zgjidhej. Mirëpo, shohim se përveç një pjese fillestare të zgjidhjes, për import të mallrave serbe ende nuk janë hapur vendkalimet tjera përveç Merdarit. Për serbët nga veriu i Kosovës, vendkalimet Bërnjak dhe Jarinjë janë veçanërisht të rëndësishme, jo vetëm nga këndvështrimi i disponueshmërisë së këtyre mallrave, por edhe nga këndvështrimi i mbushjes së fondeve në Fondin për Zhvillimin e Kosovës Veriore”, thotë Mijaçiq.

Ai shton se organizimi i zgjedhjeve në Kosovë e ka komplikuar dukshëm zbatimin e politikave që kanë të bëjnë me importin e mallrave serbe, se qeveria në Prishtinë aktualisht është në një mandat teknik dhe se askush nuk po merret aktivisht me këtë çështje, por se kjo do të duhej të zgjidhej në periudhën e ardhshme.

"Ndoshta zoti Sorensen mund të përfshihet në këtë. Do të ishte vërtet e nevojshme të zgjidhet furnizimi i rregullt i mallrave serbe në zonën e Kosovës dhe Metohisë, në mënyrë që importet të jenë të rregullta, dhe në anën tjetër furnizimi me produkte për qytetarët në veri të Kosovës të cilët janë mësuar me produktet serbe”, thekson Mijaçiq.