Me miqësi dhe aleanca të llogaritura drejt udhëheqjes së re të OSBE-së

Helga Schmidt nga Gjermania, si sekretare e përgjithshme e OSBE-së, u pasua nga Feridun Sinirlioglu nga Turqia, pas muajsh të tërë harmonizimi mes vendeve anëtare të kësaj organizate. Zgjedhja e bashkëpunëtorit të ngushtë të presidentit Rexhep Tajip Erdogan interpretohet kryesisht si rezultat i një marrëveshjeje në dy fronte: fillimisht midis Perëndimit dhe Rusisë, të mbështetur nga marrëdhëniet e mira mes Erdoganit dhe Putinit, dhe gjithashtu midis Ankarasë dhe Athinës, e cila mori drejtimin e ODIHR-it. Në këtë shpërndarje të lojës, Tirana mbeti duarbosh.

Shkruan: Dushica Radeka Gjorgjrviq

Rivalët rajonalë Turqia dhe Greqia lobuan intensivisht këtë herë, si në të gjithë Evropën ashtu edhe në Uashington. Emërimi i Sinirlioglu në organizatën me 57 anëtarë, në të cilën vendimet merren me konsensus, në fund nuk u kundërshtua nga Armenia dhe Qipro, që u shoqërua me tituj në disa media botërore se diplomati turk mori mbështetje edhe nga armiku.

Kur u bë e qartë se dyshja turko-greke do të vinte në krye të OSBE, Shqipëria tërhoqi kandidaturën e ministrit të Jashtëm, Igli Hasani.

Epilogu është si më poshtë - në Këshillin e Ministrave të Punëve të Jashtme të Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë në Valeta javën e kaluar, u vendos që të emërohet Feridun Sinirlioglu si Sekretar i Përgjithshëm i OSBE, se Zyra e OSBE për Institucionet Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut (Odihr) drejtohet nga Maria Telalian nga Greqia, që Komisioneri i Lartë për Pakicat Kombëtare të jetë holandezi Kristof Kamp dhe përfaqësuesi i OSBE për lirinë e medias është Jan Bratu.

Ish-ambasadorja e Serbisë në OSBE, Branka Llatinoviq, thotë për Kosovo online se zgjedhja e Sinirlioglut dhe e Telalianit, shihet si rezultat i një marrëveshjeje midis klubit perëndimor dhe Rusisë, sepse për një kohë të gjatë ka qenë e diskutueshme se kush do të ishte sekretari i përgjithshëm i kësaj organizate, pasi ishte e nevojshme që ai të pranohej edhe nga pala ruse.

“Turqia është anëtare e NATO-s, por mendoj se në këtë rast mbizotëruan marrëdhëniet e mira dhe marrëdhëniet personale mes presidentit rus Putin dhe presidentit turk Erdogan. Ndoshta ka pasur ndonjë bindje mes tyre, nuk e dimë, por gjithsesi është një element i rëndësishëm që ka ndihmuar në zgjedhjen e kandidatit turk për Sekretar të Përgjithshëm, i cili ka shumë punë përpara. Ndoshta kjo zgjedhje ka funksionin e arritjes së marrëveshjes për buxhetin e OSBE-së, i cili ka vite që ka financim të përkohshëm, që do të thotë se fondet janë 30 deri në 40 për qind më pak se sa duhet”, thotë Llatinoviq.

Fakti që u zgjodh një përfaqësuese greke si drejtoreshë e Odihri-it, siç beson ajo, duhet parë edhe nga prizma e qëndrimit të Rusisë ndaj atij pozicioni, por edhe marrëdhëniet mes Greqisë dhe Rusisë, që nuk janë edhe aq të këqija.

Llatinoviq, megjithatë, vëren se megjithëse Sinirlioglu dhe Telalian janë diplomatë me përvojë të gjerë, biografitë e tyre nuk tregojnë se ata janë nga familja Osbe, pra që në karrierën e tyre diplomatike kanë shërbyer në Osbe.

Lidhur me komentin se marrëveshja për menaxhimin e ri të OSBE sinjalizon një afrim në marrëdhëniet turko-greke, bashkëbiseduesja jonë thotë se sigurisht që ishte pjesë e marrëveshjes mes Turqisë dhe Greqisë dhe rezultat i rivalitetit të tyre të ndërsjellë, sepse Greqia ndoshta nuk donte të “shihte” që vetëm Turqisë i jepej një funksion kaq i rëndësishëm, por edhe ajo do të zinte vendin e saj në ndonjë “marrëveshje”.

"Kjo mund të kuptohet në këtë pike, e cila është shumë e rëndësishme për Osbe për të kapërcyer paralizën e organizatës, megjithatë, deri më tani nuk ka qenë praktikë që të merren parasysh garat e ndërsjella dypalëshe dhe kjo të reflektohet në përzgjedhjen brenda organizatës, sepse atëherë mund të jetë një precedent i keq”, thekson Llatinoviq.

Ndikimi në Ballkanin Perëndimor

Se si do të ndikohet Ballkani Perëndimor nga struktura e re e personelit në Osbe, bashkëbiseduesja jonë Ana thotë se realisht Sekretari i Përgjithshëm i OSBE si dhe drejtori i Odihr-it, nuk kanë kompetenca politike dhe nuk mund të drejtojnë punën e OSBE-së për rajonin e Ballkanit Perëndimor, por që është në kompetencë të Këshillit të Përhershëm të Osbe dhe kryetarit dhe nga 1 janari do të jetë Finlanda.

“Sekretari i Përgjithshëm kontrollon punën e një numri të madh misionesh që ekzistojnë në rajon – në Shqipëri, Mal të Zi, BeH, Serbi, Kosovë dhe Metohi, Maqedoninë e Veriut dhe në vende të tjera jashtë rajonit tone, dhe detyra e tij është të sigurojë kushtet për mbarëvajtjen e misioneve, të kenë staf, të kenë burime financiare për punë dhe të monitorohen detyrat dhe detyrimet e tyre. Ndërsa drejtori i Odhir-it është i fokusuar në monitorimin e aktiviteteve zgjedhore, ai kujdeset që ato të mbulohen në mënyrë cilësore, që raportet t'i dorëzohen Këshillit të Përhershëm në kohën e duhur, si dhe për zbatimin e rekomandimeve nëse egzistojnë”, thekson Llatinoviq.

Drejtori ekzekutiv i "Institutit Prespa," Andreja Stojkovski, tha për Kosovo online se ndoshta nuk duhet pritur shumë nga Osbe kur bëhet fjalë për rajonin e Ballkanit Perëndimor.

“Osbe është shumë më i rëndësishëm për vendet e Kaukazit apo Azisë Qendrore sesa për rajonin tonë të Ballkanit Perëndimor. Edhe pse nuk duhet harruar se misioni i parë në terren që është ende në funksion është bërë në Maqedoninë e Veriut. Në Sarajevë ka ende një mision funksional që vazhdon të funksionojë me shumë punë. Por nëse dikur shumë nga temat për të cilat kujdeseshin OSBE apo parimet e respektuara brenda shteteve pjesëmarrëse ishin problem në Lindje, sot ato ndoshta mund të paraqesin fushë për punë edhe në Perëndim”, thekson Stojkovski.

Ai thekson se me emërimin e zyrtarëve të rinj, OSBE-ja vazhdon të funksionojë dhe se ndoshta duhet të ketë kënaqësi për drejtimin e ri, pasi diplomacia turke konsiderohet jashtëzakonisht e përgatitur dhe profesionale, çka mund të thuhet në masë të madhe edhe për diplomacinë greke.

Ai beson se është një sukses i vërtetë që vendet anëtare të kësaj organizate më në fund arritën të bien dakord për zyrtarët kryesorë të organizatës.

Për atë se çfarë mund të bëjnë Greqia dhe Turqia për Ballkanin Perëndimor nga pozicionet e tyre në OSBE, analisti nga Tirana, Frok Çupi thotë se përgjigja nuk mund të jetë plotësisht positive, sepse të dyja vendet, siç vlerëson ai, nuk shquhen për sa i përket respektimit të të drejtave të njeriut. Greqia, siç thekson ai, ka një numër të madh problemesh me minoritetet në vendin e saj.

Sipas mendimit të analistit politik Nejmedin Spahiu, është e kuptueshme se si sekretar të përgjithshëm të OSBE dhe në krye të Zyrës për Institucione Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut të kësaj organizate janë zgjedhur diplomatë nga Turqia dhe Greqia.

sepse, siç thotë ai, këto dy vende kanë marrëdhënie të mira me Rusinë, dhe OSBE është e vetmja organizatë që lidh Rusinë dhe Perëndimin.

“Rusia është ende anëtare e OSBE dhe Turqia është një fuqi perëndimore që ka ende marrëdhënie të mira me Rusinë dhe kjo mund të jetë arsyeja pse u zgjodh një turk në krye të OSBE, për ta mbajtur këtë organizatë dhe për ta bërë atë të funksionojë, sepse kjo është e vetmja organizatë që lidh Rusinë dhe Perëndimin pas bojkotit të plotë të Rusisë nga vendet perëndimore në organizata të tjera”, thotë Spahiu.

Lidhur me zgjedhjen e Telalianit në krye të Odihr-it, ai thekson se edhe pse Greqia i përket Perëndimit, ai vend ka lidhje të ngushta ortodokse me Rusinë.

Pse hoqi dorë Hasani?

Igli Hasani, thotë Llatinoviq, është nga familja e OSBE, por se kriteret e tjera mbizotëruan gjatë përzgjedhjes. Me rastin e zgjedhjes së zyrtarëve në pozita kaq të rëndësishme në një organizatë ndërkombëtare, siç thotë ai, merret parasysh kapaciteti i përgjithshëm i vendit dhe kontributi i tij në punën e një organizate të caktuar.

“Shqipëria kryesoi OSBE, por ishte e pafat që ishte gjatë pandemisë, prandaj nuk pati aktivitete të veçanta duke pasur parasysh mundësitë e kufizuara. Kombinimi i rrethanave bëri që ajo të mos ishte në gjendje të bënte asgjë më shumë, gjë që sigurisht e dëshironte nëse merret parasysh fjalimi kryesor i kryeministrit Rama në fillim të hapjes së seancës së tyre. Por duhet të kemi parasysh gjithashtu se Shqipëria u bë anëtare e OSBE vetëm në vitin 1991 dhe se nuk ishte ndër nënshkruesit origjinalë të Aktit Final nga Helsinki”, thotë Llatinoviq.

Çupi beson se ministri i Jashtëm i Shqipërisë nuk u zgjodh si Sekretar i Përgjithshëm i OSBE, sepse Greqia në vitet e fundit është përpjekur në çdo rast të pengojë përfshirjen e Shqipërisë në nivelet e larta të organizatave të tilla ndërkombëtare.

"Kjo nuk ndodhi sepse ministri i Punëve të Jashtme të Shqipërisë është një figurë e panjohur; përkundrazi, ai vjen nga fusha e të drejtave të njeriut dhe nga OSBE. Problemi këtu është Greqia," deklaroi Çupi për Kosovo online.

Ai thekson se për momentin duket se problemet mes Shqipërisë dhe Greqisë nuk janë aq të mëdha dhe se situata nuk është aq e tensionuar dhe se të dyja qeveritë janë të kujdesshme që të mos vazhdojnë me diskutime të ashpra.

“Megjithatë, Greqia është e vendosur të pengojë Shqipërinë në rrugën e saj drejt integrimit europian. Ky është një kërcënim për Ballkanin Perëndimor që vjen nga jashtë Ballkanit Perëndimor. Greqia sillet në këtë mënyrë sepse vitet e fundit ka humbur rolin e saj drejtues në Ballkan, për këtë arsye ka një kompleks inferioriteti në raport me shtetet e tjera ballkanike që nuk janë anëtare të Bashkimit Evropian, si Shqipëria, Serbia apo Mali i Zi, por të cilat po i afrohen anëtarësimit në Union dhe kjo është reflektuar në zgjedhjet në Osbe”, beson Çupi.

Duke komentuar faktin se Shqipëria nuk arriti të konkurrojë për kreun e OSBE-së, Stojkovski thekson se jo të gjithë mund të jenë sekretar i përgjithshëm i OSBE-së dhe se kur flitet për procesin e zgjedhjes së tij, duhet të jetë i vetëdijshëm se kjo organizatë ka 57 vende pjesëmarrëse.

Për shkak të këtij përfundimi, siç beson Spahiu, Tirana nuk është e zhgënjyer pasi siç vlerëson ajo nuk ka qenë veçanërisht e interesuar për këtë pozicion.

“Ata ofruan veten, por kur e panë marrëveshjen për ekipin që u përzgjodh, u tërhoqën”, thotë Spahiu.