Masat e Beogradit kundër vendimeve të njëanshme të Prishtinës: Lufta ligjore apo politike?

Më 13 shtator, presidenti serb Aleksandar Vuçiq ka shpallur një sërë masash që do të ndërmerren pas një sërë veprimesh të Prishtinës në veri të Kosovës. Një prej tyre është mospranimi dhe anulimi i të gjitha vendimeve që nuk janë në përputhje me dokumentet e nënshkruara në Bruksel. Bëhet fjal për një mesazh i qartë politik që është shumë i vështirë të realizohet pa një përfshirje më të madhe të BE-së, thonë bashkëbiseduesit e Kosovo online.

Shkruan: Arsenije Vuçkoviq

“Kërkojmë kthimin në “status quo ante” duke hequr pasojat kryesore të veprimeve të njëanshme dhe të pakoordinuara të regjimit të Kurtit, që është një parakusht i domosdoshëm për përparim domethënës në procesin e dialogut. Kërkojmë t'i kthehemi gjithçkaje që është arritur dhe arritur në procesin e dialogut. Po tregojmë se jemi më të përgjegjshëm se pala prishtinase dhe ata që janë garantuesit e asaj marrëdhënieje”, ka thënë Vuçiq.

Ai paralajmëroi gjithashtu se do të fillojë një fushatë diplomatike globale, në të cilën do të përcillet pritshmëria që në një të ardhme të afërt të përmbushen shtatë supozimet e nevojshme për përparim në dialog.

Menjëherë ka reaguar ministrja e Jashtme e Kosovës, Donika Gërvalla, e cila ka thënë se është një “përpjekje e dëshpëruar për të sabotuar pavarësinë e Kosovës”.

Ministri i Jashtëm serb Marko Gjuriq u përgjigj se masat e propozuara nuk janë kërcënim për askënd, por "një litar shpëtimi për njerëzit, të drejtat e të cilëve janë shkelur nga regjimi i Albin Kurtit".

Derogimi i dialogut

Politologu Ognjen Gogiq thotë për Kosovo online se masat e Beogradit, sidomos në pjesën e mosnjohjes së vendimeve që janë në kundërshtim me marrëveshjet e arritura, janë përgjigje ndaj derogimit të Marrëveshjes së Brukselit nga Prishtina.

“Kjo masë ndoshta i referohet disa akteve të thjeshta që Prishtina i miratoi për të deroguar në një farë mënyre Marrëveshjen e Brukselit. Dhe aty bëhet e ditur se këto akte dhe masa të njëanshme nuk janë të pranueshme. Mund të jetë dekreti i Bankës Qendrore të Kosovës për heqjen e dinarit. Pra u soll përtej kornizës së Brukselit. Dhe ky, për shembull, është një mesazh se kjo nuk vlen për Serbinë”, thotë Gogiq.

Megjithatë, ai paralajmëron se masat e Beogradit në anën tjetër janë të kota, sepse Serbia asnjëherë nuk e ka ratifikuar Marrëveshjen e Brukselit, por e konsideron atë marrëveshje politike.

“Ato masa në kuptimin praktik nuk kanë shumë rëndësi për vetë Kosovën, sepse Serbia nuk e njeh atë, por institucionet e Kosovës do të vazhdojnë të veprojnë me to për aq kohë sa të munden. Pra, nga ana juridike është një procedurë paksa e komplikuar, por e shoh para së gjithash si mesazh që të gjitha këto masa dhe vendime që ndërmerren, që kanë të bëjnë me komunitetin serb në Kosovë, duhet të merren ekskluzivisht në përputhje me marrëveshjet e Brukselit, se ajo ka njëfarë peshe dhe rëndësie. “Gjithçka që është miratuar përveç kësaj, në fakt nuk vlen për Serbinë, edhe pse Serbia nuk mund të pengojë drejtpërdrejt që ato masa dhe akte ligjore të zbatohen në praktikë në Kosovë”, beson Gogiq.

Marrëveshja për kadastër

Profesori asistent në Fakultetin Juridik të Universitetit të Mitrovicës së Veriut, Dushko Çelliq, është shumë më specifik.

Ai pohon se një nga shembujt drastikë të moszbatimit të marrëveshjes së arritur në Bruksel është Marrëveshja e Kadastrës, e cila mund të ketë pasoja katastrofike për pronat e serbëve në Kosovë.

“Prishtina e ka nënshkruar dhe më pas e ka zbatuar në mënyrë të njëanshme duke formuar një lloj komisioni verifikues vetëm nga përfaqësuesit e Prishtinës, edhe pse ai organ është dashur të jetë trepalësh: i formuar nga përfaqësues të Prishtinës, Beogradit dhe Bashkimit Evropian. Në atë komision Prishtina merr vendime të njëanshme dhe ato mund të kenë efekt katastrofik në të drejtat pronësore, në radhë të parë të serbëve, në pronat e paluajtshme”, paralajmëron Çelliq për Kosovo o nline.

Ai shpjegon se moszbatimi i kësaj marrëveshjeje mund të shkaktojë dëme të mëdha, sidomos kur bëhet fjalë për pronat e refugjatëve dhe serbëve të zhvendosur nga Kosova.

“Komisioni verifikues mund të, thënë kushtimisht, ‘riregjistrojë’, le ta themi në terma laik, pronën e serbëve të Kosovës te çdo shqiptar dhe kam frikë se kjo do të ndodhë në të ardhmen. Ne kemi paralajmëruar për këtë më parë. Sidomos kur bëhet fjalë për pronën e refugjatëve dhe personave të zhvendosur, sepse ata nuk kanë qasje në të dhënat në të ashtuquajturën kadastër të Kosovës dhe as në ndryshimet në atë kadastër. Dhe mund të bëhen ndryshime, ai komision verifikues mund t’i bëjë pa dijeninë e pronarit dhe sigurisht në dëm të pronarit”, thotë Çelliq.

Duke komentuar njoftimin se Beogradi do t'i kundërshtojë të gjitha vendimet e Prishtinës që nuk janë në përputhje me marrëveshjet e dakorduara, profesori asistent i Fakultetit Juridik në Mitrovicën e Veriut beson se kjo është para së gjithash një mesazh politik.

“Këtë masë e shoh para së gjithash si një mesazh politik nga Beogradi se nuk mund të bëhet asnjë devijim nga marrëveshjet e arritura. Në terren dhe në praktikë, me aktet e saj të njëanshme, Prishtina në fakt i ka bërë të pakuptimta marrëveshjet e shumta në procesin e Brukselit. Para së gjithash, fakti që Beogradi i konsideron akte të tilla si inekzistente, se nuk ka pasoja faktike dhe as juridike nga ato akte, se nuk do t'i konsiderojë si ekzistuese, paraqet një lloj mesazhi politik”, thotë Çelliq.

I pyetur se si Beogradi mund të kundërshtojë konkretisht vendime të tilla, Çelliq thotë se është e vështirë të thuhet për momentin.

"Çështja është se çfarë masash praktike dhe çfarë hapash praktik mund të ndërmarrë Beogradi në këtë drejtim për të rregulluar gjërat në fushë. Kjo është pyetja. Megjithatë, mendoj se kjo është para së gjithash një masë deklarative”, përfundon Çelliq.

Deklarata politike

Mirëpo, për ish-gjyqtarin e Gjykatës së Lartë në Mitrovicën e Veriut, Nikolla Kabashiq, është një lloj deklarate politike.

Kabashiq thotë për Kosovo online se shumë gjëra janë të paqarta, duke filluar nga fakti nëse vendimi do të zbatohej nga Kuvendi, qeveria apo ministritë individuale, sepse vendimet e Prishtinës nuk mund të prodhojnë efekte juridike në Serbi.

“Kjo është më shumë një deklaratë politike dhe është një qëndrim politik i Qeverisë së Serbisë, sesa diçka që do të ketë pasoja konkrete, rezultate konkrete apo ndryshim konkret në terren”, thekson Kabashiq.

Ai shton se është e paqartë se si kjo mund të zbatohet në praktikë, por edhe cilat vendime i referohet saktësisht.

“Vetë ky qëndrim është pak kontradiktor. Si mund të mos pranojë Qeveria e Republikës së Serbisë vendimet e marra nga autoritetet e Kosovës, të cilat janë në kundërshtim me çka, me marrëveshjet e nënshkruara? Me cilat? Me Marrëveshjen e Brukselit, e cila është tërësisht brenda Kornizës Kushtetuese të Kosovës? Çfarë do të thotë se Serbia nuk do të njohë vendime që nuk janë në përputhje me Kornizën Institucionale të Kosovës. Është pak kontradiktore”, konsideron Kabashiq.

Dialogu dhe heroizmi

Profesori i së Drejtës Kushtetuese në Universitetin e Prishtinës, Mazllum Baraliu, beson se problemi kryesor është mungesa e dialogut të ndershëm.

Në bisedën për Kosovo online ai thekson se Brukseli është adresa për të gjitha mosmarrëveshjet dhe dyshimet që kanë Beogradi dhe Prishtina, dhe thotë se “heroizmi është kur ulesh dhe bisedosh me kundërshtarin”.

“Mendoj se Vuçiq dhe Beogradi, Prishtina dhe Kurti dhe të tjerët që takohen atje në Bruksel duhet të zgjidhin atë që është e diskutueshme mes tyre. Çfarë është arritur dhe çfarë nuk është arritur. Në fakt, sipas përfaqësuesve të Prishtinës, gjithçka që u tha dhe u pajtua atje, por nuk u realizua, duhet të realizohet. Dhe tani, Beogradi thotë në kuptimin e kundërt. Kështu që ata duhet të pajtohen. Për këtë është dialogu, për këtë është biseda mes njerëzve dhe mes shteteve dhe politikanëve. Prandaj, në Bruksel, as njëra dhe as tjetra nuk ka nevojë të zbehet në një drejtim të papërgjegjshëm, të çorientojë popullin, sepse ndikon edhe në shëndetin mendor të njerëzve, e lëre më stabilizimin politik, orientimin dhe vendimin për të jetuar në një mjedis apo jo”, tha Baraliu.

Ai shtoi se përfaqësuesit e Beogradit dhe Prishtinës e kuptojnë se biseda me kundërshtarin është heroizëm i vërtetë.

“Duhet të flasësh heroikisht me kundërshtarin, ky është heroizëm dhe të bisedosh në tryezë, jo kështu, të çorientohesh per nevoja të brendshme. Nuk po flas vetëm për njërën palë, po flas për të dyja palët, për politikanët që të mos e çorientojnë opinionin publik dhe popullin”, tha Baraliu.

Ai nuk konsideron se zgjidhja është qëllimi i Beogradit për të pezulluar të gjitha vendimet e Prishtinës që janë marrë jashtë marrëveshjeve të nënshkruara në Bruksel, sepse nuk është mirë të ndërhysh në vendimet e dikujt, qoftë edhe vëllait.

“Nuk mund ta bësh për shtëpinë e dikujt, as për vëllain tënd, nuk mund t’i thuash do ta zgjidh kështu, nuk mund ta bësh kështu. Nuk mund të jetë nëse duam të jemi njerëz, siç na mëson feja, e lëre më siç duhet të bazohet në parime demokratike. Pra (masat) janë pa efekt, nëse nuk ka marrëveshje dhe nëse nuk ka pëlqimin e të dyja palëve. Për këtë është dialogu. Por ku është ai dialog? Ai në fakt u ndal”, përfundoi Baraliu.

Mesazhi pa pasoja

Këshilltari i lartë i Fondit ISAK, Marko Savkoviq, vlerësoi se vendimi i autoriteteve në Serbi për të anuluar të gjitha vendimet e Prishtinës që nuk janë në përputhje me marrëveshjet e mëparshme në Bruksel ishte i pritshëm, dhe pavarësisht se ka një mesazh të fortë, simbolik - nuk do të prodhojë pasoja të rëndësishme.

“Një vendim që pritej diku. Ajo prodhon pasoja në territorin që është nën kontrollin efektiv të Beogradit, por ata që marrin vendime të tilla dhe zbatojnë politika të tilla, ata thjesht nuk do të shkojnë as në territorin e Serbisë qendrore. Këtu përfundon aftësia e Beogradit për të zbatuar diçka”, thotë Savkoviq për Kosovo online.

Ai shton se nuk ka dyshim se është një mesazh i fortë simbolik që mund të përbëjë problem në disa skenarë.

“Është një mesazh i fortë, është një mesazh i fortë simbolik i dërguar, por nuk mendoj se do të prodhojë pasoja të rëndësishme. Në disa skenarë, mund të jetë edhe një problem nesër në vendosjen e lidhjeve mes atyre që mendojnë ndryshe dhe duan të dërgojnë një mesazh tjetër”, beson Savkoviq.

Ai paralajmëron gjithashtu se pezullimi i asnjë marrëveshjeje në Bruksel nuk do të përballet me mirëkuptim dhe miratim.

I pyetur nëse një rol më aktiv i BE-së mund të kontribuojë në zgjidhjen e krizës në dialog, ky analist është pesimist.

“Frika ime është se përfaqësuesja e re e lartë (Kaja Kallas) nuk do të përkushtohet, shpresoj ta kem gabim, se ajo nuk do t'i kushtojë vëmendjen që i kushtonte dikur zoti Borel. Dhe se përfaqësuesja e re e lartë do të fokusohet para së gjithash tek Ukraina, sepse ky është konteksti nga i cili ajo vjen, dhe kjo është, pra, këmbëngulja në politikën e BE-së ndaj Rusisë, dhe më pas ajo do të fokusohet në krizën e vazhdueshme, krizës në Rripin e Gazës. Por do të shohim se kush do të jetë përfaqësuesi special i saj për dialog apo nëse zoti Lajçak do të vazhdojë mandatin e tij”, përfundon Savkoviq.