Si do të votojnë serbët jashtë Kosovës në zgjedhjet e shkurtit?

Me veturë ose me autobus dhe më 9 shkurt në vendvotimin në Kosovë ose pak më herët në sportelin e postës dhe për t'i uruar zarfeve me fletë votimi udhëtim të mbarë drejt Komisionit Qendror të Zgjedhjeve. Këto janë dy opsionet me të cilat përballen serbët që kanë dokumente të Kosovës dhe të drejtën e votës në Kosovë, dhe jetojnë në Serbi, nëse duan të votojnë në zgjedhjet parlamentare të Kosovës. As njëri dhe as tjetri nuk garantojnë se e drejta e votës do të realizohet në fund.

Shkruan: Dushica Radeka Gjorgjeviq

Ka mjaft shembuj të serbëve të arrestuar "gabimisht" në vendkalime, saqë disa nga ata që do të donin të votonin në zgjedhjet parlamentare të Kosovës mund të hiqnin dorë nga ardhja në Kosovë dhe votimi me postë në vitet e kaluara doli të ishte short.

Meqenëse postat e Serbisë dhe Kosovës nuk bashkëpunojnë, për të arritur në Komisionin Qendror të Zgjedhjeve në Prishtinë, dërgesat me vota nga Serbia duhej të kalonin përmes Maqedonisë së Veriut ose Malit të Zi. Votat që mbërritën përmes kësaj rruge pas afatit të caktuar u refuzuan.

Ka pasur shembuj që kanë ardhur në kohë, si në vitin 2019, por janë cilësuar si “të helmuar”, sepse 12 verifikues të votave në Kosovë kishin sëmundje për të cilat ishin shtruar në spital, për t'u thënë më vonë se ishte një reaksion alergjik pas kontaktit me zarfe nga Serbia. Anëtarët e KQZ-së në Prishtinë e përpunuan materialin me rreth 3700 vota me skafandra, dhe pas kësaj drame pati edhe pretendimin se fletëvotimet kishin mbërritur ilegalisht në Kosovë dhe këto vota ishin hequr nga rezultati përfundimtar.

Edhe pse në Prishtinë ka analistë që besojnë se ka një opsion të tretë për votën e serbëve jashtë Kosovës më 9 shkurt – që të organizohet në zyrën ku ndodhet zyrtari ndërlidhës i Prishtinës me Beogradin, është e diskutueshme. Nëntorin e kaluar, Ivica Daçiq, asokohe ministër i Punëve të Jashtme i Serbisë, deklaroi se sipas marrëveshjes nga dialogu ka oficerë ndërlidhës, të cilët fizikisht ndodhen në ambientet e delegacioneve të BE-së në Beograd dhe Prishtinë, dhe se nuk kanë status diplomatik.

Në kuadër të përgatitjeve për zgjedhjet e ardhshme, zëdhënësi i KQZ-së së Kosovës, Valmir Elezi, ka bërë të ditur se votuesit që jetojnë jashtë Kosovës do të mund të votojnë fizikisht në misionet diplomatike ose në dy mënyra të tjera: duke dërguar një paketë votimi në në zyrën postare të KQZ-së në Kosovë ose në zyrën postare të KQZ-së e cila është e hapur jashtë Kosovës.

Menaxherja e programit të OJQ-së Nisma Sociale, Millica Andriq Rakiq, thotë për Kosovo online se votimi me postë për serbët e Kosovës që jetojnë në Serbi dhe kanë të drejtë vote nuk funksionon që nga viti 2019. Prandaj, thekson ajo, njerëzit kryesisht vinin me autobusë për të votuar fizikisht në Kosovë.

“Në vitin 2019 ka ndodhur skandali me gjoja helmimin e votave të marra me postë dhe në vitin 2021 votat janë vonuar dhe kanë ardhur pas afatit për faktin se zyrat postare në rajon janë përdorur si ndërmjetëse. Ky shembull tregon sa keq funksionon komunikimi mes Serbisë dhe Kosovës, dhe kjo është diçka që nuk u zgjidh me marrëveshje.  Por tani, kur përfaqësuesit politikë në Prishtinë e kanë shfrytëzuar postën për qëllime politike, mendoj se përfaqësuesit politikë serbë duhet të insistojnë që kësaj radhe të sigurohet që të gjitha ato vota nga Serbia të arrijnë në atë mënyrë. Sigurisht që do të jenë mijëra vota. Ne e dimë se shumë njerëz nga Kosova që jetojnë në Serbi nuk duan të vijnë në Kosovë për shkak të frikës së ndryshme, por patjetër duhet të kenë të drejtën e votës”, thotë Andriq Rakiq.

Analisti politik nga Prishtina, Afrim Hoti, thotë për Kosovo online se situata me serbët e Kosovës që jetojnë në Serbi për votimin në zgjedhjet e ardhshme për Kuvendin e Kosovës nuk ndryshon nga vendet e tjera dhe se ata mund të votojnë duke ardhur në Kosovë ose me postë, por dhe se Zyra ndërlidhëse e Prishtinës në Beograd mund të përdoret për votim.

“Opsioni i parë është që njerëzit të vijnë këtu për të votuar drejtpërdrejt në komunat dhe qytetet e tyre, dhe nëse nuk është kështu, atëherë posta është opsioni i dytë. Kosova nuk ka përfaqësi diplomatike në Serbi, por ka një Zyrë ndërlidhëse të Republikës së Kosovës në Republikën e Serbisë dhe në bazë të Konventës së Vjenës është përfaqësi diplomatike, që do të thotë se mund t'u shërbejë serbëve që janë shtetas të Kosovës të shkojmë në Beograd dhe të votojmë atje”, beson Hoti.

I pyetur nëse kjo Zyrë do të mund ta mbajë procesin zgjedhor më 9 shkurt dhe nëse do t'i dorëzohen materialet e votimit, Hoti thotë se kjo varet nga autoritetet në Komisionin Qendror të Zgjedhjeve.

“Nëse po e përgatisin në përfaqësitë tjera diplomatike të Kosovës, atëherë duhet të jetë kështu, mund ta organizojnë edhe në Beograd”, beson ky analist.

Me atë nuk pajtohet edhe politologu Ognjen Gogiq, i cili thotë se zyra e oficerit ndërlidhës nuk është përfaqësi diplomatike.

“Për serbët që jetojnë ose kryesisht kalojnë kohën në Serbinë qendrore, por që kanë dokumente të Kosovës, nuk ka mundësi që KQZ të ketë paraparë që të zhvendosurit të votojnë në zgjedhjet e shkurtit në përfaqësi diplomatike, pasi Kosova nuk ka një të tillë në Serbi, por ka një Zyrë ndërlidhëse që nuk i shërben atij qëllimi. Për ta opsionet janë të votojnë me postë ose të përdorin të drejtën e votës në vetë Kosovën”, thotë për Kosovo online Ognjen Gogiq.

Problemi që ekziston me votimin me postë, siç thekson, më parë ishte kapërcyer nga dërgesat që kalonin nëpër posta të ndërmjetme në veri dhe Maqedoni apo Mal të Zi.

“Nuk është një mekanizëm i panjohur, është aplikuar në vitin 2019 dhe 2021 në zgjedhjet parlamentare në Kosovë, kur një numër i votave kanë ardhur në atë mënyrë, ka pasur pengesa dhe një pjesë e zarfeve nuk kanë ardhur me kohë apo votat që kanë ardhur në këtë mënyrë u refuzuan për shkak të disa arsyeve të pretenduara procedurale, por mundësia e votimit përmes posteve ndërmjetëse ekziston ende. Ata qytetarë që e kanë shfrytëzuar tashmë këtë të drejtë e dinë se si duket procedura, duhet të ndiqen udhëzimet e KQZ-së dhe është e mundur të arrihet, por sigurisht nuk është mënyra më e lumtur. Më së miri do të ishte që qytetarët që mund të votojnë në Kosovë ta ushtrojnë atë të drejtë në vetë Kosovën sepse ka kohë të mjaftueshme. Ciklet e mëparshme ishin kryesisht të jashtëzakonshme dhe për një periudhë të shkurtër, dhe tani mund të organizohet që këta persona të shkojnë në Kosovë individualisht ose në grup dhe kjo do të ishte më e mira”, beson Gogiq.

Ai rikujton se numri i serbëve që kanë marrë pjesë në zgjedhje nuk ndikon në numrin e vendeve që kanë serbët në parlamentin e Kosovës, sepse komuniteti serb ka dhjetë vende të garantuara, pavarësisht nga dalja e serbëve në votime.

"Edhe nëse është më e ulët, askush nuk mund t'i vërë në dyshim ato vende për ta dhe nuk ka frikë se nëse serbët jashtë Kosovës pengohen të votojnë për disa arsye procedurale, kjo do të ndikojë në numrin e vendeve parlamentare. Por, sigurisht që është mirë që të votojnë në një numër sa më të madh që këta të zgjedhur të kenë legjitimitet sa më të gjerë”, thotë Gogiq.