A kanë rënë në fund fare raportet e Kosovës me Shqipërinë dhe për çfarë?

Marrëdhëniet mes Kosovës dhe Shqipërisë “nuk kanë qenë kurrë kaq të këqija”, “janë më të këqijat në dekadat e fundit”, dhe “mungesa e komunikimit mes kryeministrit Albin Kurti dhe kryeministrit shqiptar Edi Rama po e dëmton Kosovën”. Këto janë vetëm disa nga vëzhgimet e politikanëve dhe analistëve kosovarë gjatë javëve të fundit, të cilët më së shumti fajësojnë kryeministrin e Kosovës për zhurmën në linjën Prishtinë-Tiranë.

Edhe nëse disa nga këto pretendime janë të ekzagjeruara, festimi i festës së Pavarësisë së Shqipërisë, pra Ditës së Flamurit Shqiptar, më 28 Nëntor, tregoi se marrëdhëniet mes Kosovës dhe Shqipërisë nuk janë si vitet e kaluara. Ndërsa në vitin 2021 kanë pasur një seancë të përbashkët të qeverive, dhe në vitin 2022 një seancë të përbashkët të dy parlamenteve, këtë nëntor nuk ka pasur aktivitete të përbashkëta në atë formë. Kryeministri i Kosovës Albin Kurti mori pjesë në ceremoninë në Vlorë, ku u regjistrua shtrëngimi i duarve me Edi Ramën, por jo më shumë se kaq, ndërsa Vjosa Osmani atë mbrëmje ishte në një pritje me presidentin shqiptar Bajram Begai.

Me rastin e 110-vjetorit të shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë, gjatë qëndrimit në Tiranë vitin e kaluar, Kurti bëri thirrje për forcimin e bashkëpunimit mes Shqipërisë dhe Kosovës dhe uroi që dy qeveritë të mos takohen vetëm në ditë festash, por që punojnë më shpesh së bashku dhe pranojnë kritikat e njëri-tjetrit. Në një periudhë prej 12 muajsh, pothuajse gjithçka ndodhi - e kundërta. Seanca e dy qeverive që ishte caktuar për në qershor të vitit 2023 në Gjakovë është anuluar me iniciativën e Ramës dhe kritikat që Rama i ka drejtuar qeverisë në Prishtinë në periudhën e kaluar nuk janë pritur si konstruktive dhe të mirëseardhura.

Mentor Nazarko, analisti nga Tirana, thotë për Kosovo online se marrëdhëniet mes kryeministrave të Kosovës dhe Shqipërisë, Albin Kurti dhe Edi Rama janë ftohur, por se kjo nuk ndikon në nivelin e bashkëpunimit mes dy qeverive, pra bashkëpunimin mes ministrive. Arsyeja kryesore për këtë marrëdhënie mes dy krerëve të qeverive, ai mendon se është mënyra se si Kosova dhe Shqipëria i shohin marrëdhëniet e tyre me Perëndimin për momentin. Ai vlerëson gjithashtu se kjo distancim mund të ketë edhe aspekt pozitiv.

“Perëndimi është, në një mënyrë apo tjetër, ndërmjetësi i dialogut ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, por edhe mbështetja kryesore e popullit shqiptar, pra Shqipërisë dhe Kosovës në aspiratat e tyre drejt integrimeve evropiane dhe gardian i sovranitetit të tyre, veçanërisht në rastin e Kosovës, Shqipëria është më bashkëpunuese, më e hapur për të pranuar këshilla dhe rekomandime nga Perëndimi, ndërsa lidershipi aktual i Kosovës nuk ka të njëjtën qasje. Për mendimin tim, ky është shkaku kryesor i kësaj “ftohtësia” mes dy kryeministrave”, thotë Nazarko.

Shqipëria, sipas tij, dëshiron që Kosova të jetë më bashkëpunuese me Perëndimin.

“Në këtë kuptim, kur Kurti ishte bashkëpunues në takimin e fundit me tre krerët e shteteve të Bashkimit Evropian, duke pranuar draft-statutin e Bashkësisë së komunave me shumicë serbe, përfshirë marrëveshjen e Ohrit dhe Brukselit, Rama e duartrokiti. Nga ana tjetër, distancimi mes dy vendeve a mund të ketë edhe një aspekt pozitiv, sepse mund të interpretohet se nuk po veprojnë sipas skenarit të një ‘Shqipërie të madhe’ apo diçka të ngjashme”, vlerëson Nazarko.

Mendimi i komentatorit politik nga Prishtina Fadil Lepaja është se nuk ka probleme funksionale në marrëdhëniet ndërmjet Kosovës dhe Shqipërisë, por ka dallime se si Tirana e sheh normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.

“Nuk ka probleme funksionale në marrëdhëniet ndërmjet Kosovës dhe Shqipërisë, po ashtu nuk ka dallime të mëdha në politikat e Kosovës dhe Shqipërisë sa i përket marrëdhënieve të ndërsjella. Shqipëria e ka njohur Kosovën, por ka dallime sesi politika shqiptare e sheh normalizimin e marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë. Në këtë drejtim, politika shqiptare kërkon të ndërmjetësojë gjithnjë e më shumë. Marrëdhëniet mes Ramës, Vuçiqit dhe Thaçit ishin të njohura, madje u fol edhe për shkëmbim territoresh, por dihet se komuniteti evropian dhe politika aktuale e Perëndimit nuk e duan realisht këtë, nuk e duan më të luajë me kufijtë”, tregon Lepaja.

Ai pretendon se kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, ka hedhur baza të reja mbi të cilat duhet të ndërtohet normalizimi i marrëdhënieve, ndërsa më herët diskutimet kanë qenë për korniza krejtësisht të ndryshme.

“Thjesht, zoti Vuçiq dhe zoti Rama u përpoqën disi të shmangin faktin se Kosova është shtet dhe se asnjë normalizim nuk mund të arrihet pa e pranuar si realitet”, thotë Lepaja.

Ai gjithashtu thekson se edhe pse Shqipëria nuk është dakord për gjithçka me Kosovën, sigurisht që nuk funksionon kundër saj.

“Shqipëria është thjesht përballë Europës, është pjesë e NATO-s, është e orientuar drejt Perëndimit dhe ka një kufi që asnjë politikan në Shqipëri nuk do ta kalojë. Nga ana tjetër, zoti Vuçiq dhe politika serbe duhet të vendosin se ku dhe si do të shkojnë, nëse duan të shkojnë në perëndim apo në lindje, nëse duan të jenë me NATO-n apo kundër NATO-s. Zgjedhja nuk u takon shqiptarëve, as në Kosovë, as në Shqipëri, thjesht, nëse Serbia i drejtohet Evropës dhe Perëndimit, besoj se nuk do të kemi pothuajse asnjë problem me Serbinë. Ballkani do të jetë një Evropë pa kufij dhe nuk do të dihet fare se ku ka qenë ai kufi”, vlerëson Lepaja.

Kryetari i amzës shqiptare në Serbi, Demo Berisha, thotë për Kosovo online se për shkak të ftohjes së marrëdhënieve mes Tiranës dhe Prishtinës, më së shumti vuajnë qytetarët e Kosovës. Gjithashtu, ai nuk pret që marrëdhëniet mes Albin Kurtit dhe Edi Ramës të përmirësohen ndonjëherë sepse, thotë ai, Kurti nuk e njeh autoritetin e Tiranës dhe dëshiron të jetë lider i të gjithë shqiptarëve dhe jo vetëm në Ballkanin Perëndimor.

“Lufta mes Kurtit dhe Ramës nuk u ndal kurrë. Nuk mendoj se Kurti dhe Rama do të kenë ndonjëherë një marrëdhënie normale. Shqiptarët e Kosovës kurrë nuk do ta kuptojnë apo pranojnë se Shqipëria është një vend më i vjetër. Në bazë të asaj që bartet ende nga ai patriotizëm i rrejshëm që u krijua pas luftës në Kosovë, ata besojnë se e meritonin të ishin shteti prijës, jo Shqipëria”, thotë Berisha.

Ai shton se tensione ka edhe pas vizitës protokollare të Kurtit në Shqipëri me rastin e festimit të festës së Pavarësisë së Shqipërisë më 28 Nëntor.

“Ata tani kërkojnë krijimin e Maqedonisë shqiptare. Këto qendrime po bëhen çdo ditë e më të mëdha. E këtu është problematik qëndrimi i Bashkimit Evropian, i cili e sheh atë që po ndodh dhe nuk merr asnjë masë ndaj Kurtit, e gjitha kjo për qëllimin e idesë së tyre për pavarësinë e Kosovës. Përgjithësisht dihet se vendet e Kuintit janë kyçe për të ndikuar në Kosovë, janë ato që e mbështesin Kurtin fshehurazi, por edhe publikisht. Prandaj shqiptarët nga Kosova besojnë se e meritojnë të jenë në krye. Nga ana tjetër Rama ka treguar një qasje tjetër ndaj gjithë kësaj dhe është më shumë i orientuar drejt politikës së Bashkimit Europian. Megjithatë, ndikimi i Ramës te Kurti është shumë i vogël. Amerikanët nga ana tjetër ushtrojnë presion përmes presidentes Vjosa Osmani dhe është ajo që do të kontrollojë situatën politike në të ardhmen, duke përfshirë edhe vetë Kurtin deri në fund të mandatit. Kur ti bëhet presion për një çështje kyçe në marrëdhëniet Prishtinë-Beograd, që është formimi i Bashkësinë e Komunave Serbe, atëherë ai do të japë dorëheqjen, e cila do të çojë në zgjedhje të reja në Kosovë. Nuk ka zgjidhje tjetër për të qëndruar në pushtet”, beson Berisha.

Bashkëbiseduesi ynë tregon se për shkak të ftohjes së marrëdhënieve mes Tiranës dhe Prishtinës, më së shumti vuajnë qytetarët e Kosovës.

“Për momentin kemi dy grupe. Ne kemi shqiptarët si shumicë që jetojnë në Kosovë dhe ata janë të fokusuar në çështjet ekonomike dhe atë që e bën jetën e përditshme më të lehtë pasi që aktualisht nuk ka prosperitet ekonomik në Kosovë. Do të shohim se çfarë do të ndodhë pas Vitit të Ri. Dihet se 33 për qind e të punësuarve thonë se do të shkojnë në Evropë pas liberalizimit të vizave. Në anën tjetër është iniciativa qytetare - ka të bëjë me serbët, ata janë që do të vuajnë më shumë. Ky presion i vazhdueshëm është ndjerë edhe në Zveçan gjatë festës së Pavarësisë së Shqipërisë. Nuk ka pasur nevojë të zhvendoset festimi nga Prishtina në Zveçan. Është një lloj presioni i butë ndaj serbëve që ata të kuptojnë se Kosova nuk është më vend për të jetuar bashkë”, thotë Berisha.

Edhe pse nga njëra anë beson se marrëdhëniet mes Kurtit dhe Ramës janë përgjithësisht të këqija, kryetari I amzës shqiptare në Serbi po ashtu sheh disa zhvillime pozitive në marrëdhëniet Prishtinë-Tiranë në javët e fundit.

“Këtë muaj u pa se marrëdhëniet shkuan në drejtim pozitiv. Pati shumë ngjarje që kishin të bënin kryesisht me kremtimin e 111 vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë. Kishte ngjarje të zakonshme, me praninë e Vjosa Osmanit në Samitin e Tretë të Diasporës së Shqipërisë, pra shqiptarëve, ku me ftesë të Edi Ramës u mblodhën të gjithë shqiptarët nga e gjithë bota. Kishte edhe përfaqësues politikë të shqiptarëve nga Serbia, nga komuna e Preshevës, Bujanocit e të tjera. Ka pasur edhe ceremoni të organizuara nga Rama dhe presidenti Begaj dhe kjo bën që marrëdhëniet të arrijnë një nivel tjetër në krahasim me periudhën e mëparshme”, thotë Berisha.

Siç shton ai, është e qartë se po punojnë për krijimin e një shteti të përbashkët.

“Nëse marrim parasysh se deri më tani janë nënshkruar 79 marrëveshje për bashkëpunim të ndërsjellë ndërmjet Kosovës dhe Shqipërisë, kjo tregon se analistët nga Prishtina parashikojnë se e ardhmja është në fakt në një shtet të përbashkët. Duke pasur parasysh problemin e sigurisë së Kosovës për momentin dhe, siç thonë ata, rrezikun nga Republika e Serbisë, po shkon deri në atë nivel që të propozohet formimi i forcave të përbashkëta të sigurisë, gjegjësisht bashkimi i Shërbimit të Sigurisë së Kosovës me ushtria shqiptare. Këto marrëdhënie shkojnë drejt arritjes së qëllimit, pavarësisht se ka një ndalim të caktuar nga ana e Gjermanisë, sidomos në kohën kur Angela Merkel ishte në pushtet. Ajo këmbënguli për krijimin e dy shteteve krejtësisht të pavarura, se nuk kanë asgjë të përbashkët, por kjo nuk i pengon ata të bashkëpunojnë. Në këtë moment shihet se po ecin drejt atij qëllimi”, ka përmbyllur Berisha.